আৰবীয় ৰাষ্ট্ৰ কাটাৰে আৰবী ভাষাত “উদাৰতা” (generosity) অৰ্থাৎ নামকৰণ কৰা ঘূৰ্ণীবতাহ ডানা, প্ৰত্যাশিত প্ৰচণ্ড বৰষুণ আৰু তীব্ৰ বতাহৰ সৈতে উৰিষ্যাৰ উপকূলীয় অঞ্চলৰ সমীপত অৱস্থান কৰিছিল। নিম্ন চাপ অঞ্চলৰ চাৰিওফালে দ্ৰুত বায়ু সঞ্চালনৰ ফলত সৃষ্টি হোৱা ঘূৰ্ণীবতাহসমূহক ক্ৰান্তীয় (tropical) আৰু অতি-ক্ৰান্তীয় (extra-tropical) হিচাপে শ্ৰেণীবদ্ধ কৰা হয়। এনে প্ৰতিটো ঘূৰ্ণীবতাহে অনন্য বিপদ আৰু প্ৰভাৱ বহন কৰে।
ঘূৰ্ণীবতাহ
ঘূৰ্ণীবতাহ হৈছে এক নিম্ন চাপ অঞ্চলৰ চাৰিওফালে সংঘটিত দ্ৰুত আভ্যন্তৰীণ বায়ু সঞ্চাৰ।
ঘূৰ্ণীবতাহৰ সময়ত বায়ু উত্তৰ গোলাৰ্ধত ঘড়ীৰ বিপৰীত দিশত আৰু দক্ষিণ গোলাৰ্ধত ঘড়ীৰ বিপৰীতে প্ৰৱাহিত হয়।
শ্ৰেণীবিভাজন
- ঘূৰ্ণীবতাহ দুইপ্ৰকাৰৰ হ’ল :
- ক্রান্তীয় ঘূৰ্ণীবতাহ আৰু
- অতিৰিক্ত ক্ৰান্তীয় ঘূৰ্ণীবতাহ (ইয়াক অনুগ্ৰ ঘূৰ্ণীবতাহ (Temperate cyclones) বা মধ্য-অক্ষাংশীয় ঘূৰ্ণীবতাহ (middle latitude cyclones) বা বাতাগ্ৰ ঘূৰ্ণীবতাহ (Frontal cyclones) বা ঢৌজনিত ঘূৰ্ণিবায়ু (Wave Cyclones) বোলা হয়)
ক্রান্তীয় ঘূৰ্ণীবতাহসমূহ
- ক্ৰান্তীয় ঘূৰ্ণীবতাহ হৈছে প্ৰচণ্ড ধুমুহা যি ক্ৰান্তীয় অঞ্চলৰ মহাসাগৰীয় জলপৃষ্ঠৰ ওপৰেৰে উৎপত্তি হয় আৰু উপকূলীয় অঞ্চললৈ গতি কৰে। ইয়াৰ ফলত হিংসাত্মক বতাহ, অতি প্ৰচণ্ড বৃষ্টিপাত আৰু ধুমুহাৰ জলোচ্ছ্বাস বা কল্লোল (storm surges)ৰ ফলত বৃহৎ পৰিমাণৰ ক্ষতিসাধন হয়।
- ক্ৰান্তীয় ঘূৰ্ণীবতাহ বিশ্বৰ আটাইতকৈ ধ্বংসাত্মক প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগসমূহৰ ভিতৰত অন্যতম।
- উষ্ণমণ্ডলীয় মহাসাগৰৰ ওপৰত ঘূৰ্ণীবতাহৰ উৎপত্তি হয় আৰু ইয়াৰ মাত্ৰা তীব্ৰতৰ হয়।
- ক্ৰান্তীয় ধুমুহাৰ গঠন আৰু তীব্ৰতাৰ বাবে অনুকূল পৰিস্থিতি সমূহ তলত উল্লেখ কৰা হ’ল-
- ২৭° চেলচিয়াছতকৈ অধিক তাপমাত্ৰাৰ বৃহৎ সামুদ্ৰিক পৃষ্ঠ।
- ক’ৰিওলিছ বল (Coriolis force)ৰ উপস্থিতি।
- উলম্ব বতাহৰ গতিৰ তাকৰ পৰিৱৰ্তন।
- পূৰ্বৰে পৰা স্থিত দুৰ্বল নিম্ন চাপ অঞ্চল বা নিম্ন স্তৰৰ ঘূৰ্ণীবতাহ।
- সাগৰ পৃষ্ঠ প্ৰণালীৰ ওপৰত উচ্চ বায়ুৰ বিচ্যুতি (Upper air divergence)।
ঘূৰ্ণীবতাহৰ নামাকৰণ কেনেকৈ কৰা হয়?
ঘূৰ্ণীবতাহৰ নামাকৰণৰ পটভূমি
- ২০০০ চনত ডব্লিউ.এম.অ’. (WMO)/ ই.এছ.চি.এ.পি (ESCAP) (বিশ্ব বতৰ বিজ্ঞান সংস্থা (World Meteorological Organisation)/এছিয়া আৰু প্ৰশান্ত মহাসাগৰৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ অৰ্থনৈতিক আৰু সামাজিক আয়োগ (United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific)) ৰ অধীনত থকা ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ এটা গোটে এই অঞ্চলটোত সৃষ্টি হোৱা ঘূৰ্ণীবতাহসমূহৰ নামকৰণৰ প্ৰক্ৰিয়া আৰম্ভ কৰিছিল।
- ইয়াৰ প্ৰাৰম্ভিক সদস্য দেশসমূহৰ ভিতৰত আছিল বাংলাদেশ, ভাৰত, মালদ্বীপ, ম্যানমাৰ, ওমান, পাকিস্তান, শ্ৰীলংকা আৰু থাইলেণ্ড।
- প্ৰতিখন সদস্য দেশৰ পৰা পৰামৰ্শ সংগ্ৰহ কৰাৰ পিছত, ডব্লিউ.এম.অ’./ই.এছ.চি.এ.পি. ক্ৰান্তীয় ঘূৰ্ণীবতাহ পেনেলে (WMO/ESCAP Panel on Tropical Cyclones (PTC)) ঘূৰ্ণীবতাহৰ নামৰ তালিকাখন চূড়ান্ত কৰে।
- ২০১৮ চনত এই গোটটোৰ সদস্যপদ পাঁচখন দেশলৈ সম্প্ৰসাৰিত হৈছিলঃ ইৰাণ, কাটাৰ, ছৌদি আৰৱ, সংযুক্ত আৰৱ আমীৰ শ্বাহি, আৰু য়েমেন।
- ২০২০ চনৰ এপ্ৰিলত ভাৰতীয় বতৰ বিজ্ঞান বিভাগে (India Meteorological Department (IMD)) ১৬৯টা ঘূৰ্ণীবতাহৰ নামৰ তালিকা প্ৰকাশ কৰিছিল, য’ত ১৩ খন সদস্য ৰাষ্ট্ৰৰ প্ৰত্যেকেই ১৩ টা নাম প্ৰদান কৰিছিল।
ঘূৰ্ণীবতাহৰ নামাকৰণৰ গুৰুত্ব
- ঘূৰ্ণীবতাহৰ নামাকৰণে জনসাধাৰণৰ মাজত ঘূৰ্ণীবতাহবোৰ মনত ৰখাটো সহজ কৰি তোলে।
- এইবোৰে প্ৰতিটো ঘূৰ্ণীবতাহ চিনাক্ত কৰাত, সেইবোৰৰ বিকাশৰ বিষয়ে সজাগতা সৃষ্টি কৰাত আৰু দ্ৰুতভাৱে সতৰ্কবাণী প্ৰসাৰ কৰাত সহায় কৰে।
- ঘূৰ্ণীবতাহৰ নামাকৰণে সম্প্ৰদায়-ভিত্তিক প্ৰস্তুতি বৃদ্ধি কৰে আৰু বিশেষকৈ যেতিয়া এটা অঞ্চলত একাধিক ঘূৰ্ণীবতাহ প্ৰণালী থকা অৱস্থাত বিভ্ৰান্তি হ্ৰাস কৰে।
ঘূৰ্ণীবতাহৰ নামাকৰণৰ নিৰ্দেশনাৱলীসমূহ :
- প্ৰস্তাৱিত নামসমূহ –
- ৰাজনীতি, ৰাজনৈতিক ব্যক্তিত্ব, ধৰ্মীয় বিশ্বাস, সংস্কৃতি আৰু লিংগভিত্তিক নিৰপেক্ষ হোৱা উচিত।
- নামসমূহ বিশ্বব্যাপী কোনো গোটৰ বাবে আক্ৰমণাত্মক বা ক্ষতিকাৰক হোৱা অনুচিত।
- নামসমূহ চুটি, উচ্চৰণ কৰিবলৈ সহজ, আৰু ৰুক্ষ বা নিষ্ঠুৰ প্ৰকৃতিৰ হ’ব নালাগে।
- একোটা নামৰ বাবে সৰ্বাধিক দৈৰ্ঘ্য হৈছে আঠটা আখৰ।
- নামাকৰণৰ বাবে প্ৰেৰিত প্ৰস্তাৱত নামৰ উচ্চাৰণ আৰু স্বৰ-অভিলেখ অন্তৰ্ভুক্ত থাকিব লাগিব।
- উত্তৰ ভাৰত মহাসাগৰৰ ওপৰত গ্রীষ্মমণ্ডলীয় ঘূৰ্ণীবতাহৰ বাবে এবাৰ এটা নাম ব্যৱহাৰ কৰা হ’লে ইয়াক পুনৰ ব্যৱহাৰ কৰা নহ” ব।
ঘূৰ্ণীবতাহৰ নামাকৰণ প্ৰক্ৰিয়াটোৱে জনসাধাৰণৰ সজাগতা আৰু দুৰ্যোগ প্ৰস্তুতিৰ ক্ষেত্ৰত সহায় কৰে, প্ৰভাৱিত সম্প্ৰদায়ৰ বাবে সুৰক্ষা ব্যৱস্থা বৃদ্ধি কৰে। ঘূৰ্ণীবতাহ ডানা ভাৰতীয় উপকূল অঞ্চলৰ সমীপলৈ অহাৰ লগে লগে, সম্ভাৱ্য ক্ষতি আৰু ক্ষতি হ্ৰাস কৰাৰ বাবে সাৱধানতা আৰু সময়োপযোগী যোগাযোগ পালন কৰাটো ভাৰতৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ বিবেচিত হ’ব।
