ভাৰতত ন্যায়িক অনাচাৰৰ শেহতীয়া ঘটনাসমূহে ন্যায়িক কাৰ্য্যত স্বচ্ছতা আৰু দায়িত্বৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰি ন্যায়াধীশসকলক উত্তৰদায়ী কৰাৰ ব্যৱস্থাৰ ওপৰত পুনৰ বিতৰ্কৰ সূত্ৰপাত ঘটাইছে।
ন্যায়িক দায়বদ্ধতা কি ?
ন্যায়িক দায়বদ্ধতাই গুৰুত্ব আৰোপ কৰে যে ন্যায়াধীশসকলে তেওঁলোকৰ সিদ্ধান্ত আৰু কাৰ্যৰ বাবে দায়িত্ব গ্ৰহণ কৰিব লাগিব, স্বচ্ছতা নিশ্চিত কৰিব লাগিব আৰু আইনৰ শাসন মানি চলিব লাগিব। ই বিচাৰকসকলক আইনী পৰিকাঠামো আৰু নৈতিক মানদণ্ডৰ ভিতৰত কাৰ্য সম্পাদন কৰিবলৈ বাধ্য কৰি জনসাধাৰণৰ বিশ্বাস বজাই ৰাখে।
ন্যায়িক দায়বদ্ধতাৰ ব্যৱস্থাঃ
সাংবিধানিক ব্যৱস্থাঃ
- ১২৪ (৪) নং অনুচ্ছেদ আৰু ১২৪ (৫) নং অনুচ্ছেদে উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ ন্যায়াধীশসকলক প্ৰমাণিত অসদাচৰণ বা অক্ষমতাৰ ক্ষেত্ৰত মহাভিযোগৰ প্ৰস্তাৱ উত্থাপনৰ সুবিধা প্ৰদান কৰে।
- ২১৭ নং অনুচ্ছেদঃ এই অনুচ্ছেদে উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ ন্যায়াধীশসকলৰ বিৰুদ্ধে মহাভিযোগৰ ভিত্তি প্ৰদান কৰে।
- ২৩৫ নং অনুচ্ছেদ : উচ্চ ন্যায়ালয়ক অধীনস্থ আদালতসমূহৰ তত্বাৱধান আৰু নিয়ন্ত্ৰণৰ ক্ষমতা প্ৰদান কৰে।
- ন্যায়িক মূল্যবোধৰ পুনৰাবৃত্তি (১৯৯৭) : উচ্চ ন্যায়পালিকাৰ সদস্যসকলৰ বাবে এক আচৰণ বিধি হিচাপে কাৰ্য সম্পাদন কৰে।
আইনী ব্যৱস্থাঃ
- ন্যায়াধীশ (তদন্ত) আইন, (Judges (Inquiry) Act,) ১৯৬৮ : তিনিজনীয়া সমিতিৰ জৰিয়তে ন্যায়িক অনাচাৰৰ তদন্তৰ বাবে এক পৰিকাঠামো প্ৰতিষ্ঠা কৰে।
- আদালত অৱমাননা আইন (Contempt of Courts Act), ১৯৭১ : ই অপ্ৰয়োজনীয় হস্তক্ষেপ প্ৰতিৰোধ কৰি ন্যায়িক স্বাধীনতা সুৰক্ষিত কৰে।
- ন্যায়িক মানদণ্ড আৰু দায়বদ্ধতা বিধেয়ক (Judicial Standards and Accountability Bill) (বকেয়া) : এই বিয়েধকখনে ন্যায়িক আচৰণত স্বচ্ছতা আৰু নিৰীক্ষণ বৃদ্ধিৰ প্ৰস্তাৱ আগবঢ়াইছে ।
ন্যায়িক দায়বদ্ধতাৰ প্ৰয়োজনীয়তাঃ
- ৰাজহুৱা বিশ্বাস বজাই ৰখাঃ ন্যায়িক দায়বদ্ধতাই ন্যায়পালিকাৰ বিশ্বাসযোগ্যতা শক্তিশালী কৰে আৰু আইনী ব্যৱস্থাৰ ওপৰত আস্থা বৃদ্ধি কৰে।
- দুৰ্ব্যৱহাৰ প্ৰতিৰোধঃ ন্যায়িক দায়বদ্ধতাই নৈতিক মানদণ্ড আৰু সাংবিধানিক আদেশ পালন নিশ্চিত কৰে।
- স্বচ্ছতা বৃদ্ধি কৰাঃ নিৰপেক্ষতা নিশ্চিত কৰিবলৈ ন্যায়িক দায়বদ্ধতাই ন্যায়িক সিদ্ধান্তসমূহত স্বতন্ত্ৰতা বৃদ্ধি কৰে।
- স্বাধীনতা আৰু দায়িত্বৰ ভাৰসাম্য ৰক্ষাঃ ন্যায়িক দায়বদ্ধতাই ব্যক্তিগত বা ৰাজনৈতিক লাভৰ বাবে ন্যায়িক স্বাধীনতাৰ অপব্যৱহাৰৰ বিৰুদ্ধে সুৰক্ষা বৃদ্ধি কৰিছে।
- আইনৰ শাসন বজাই ৰখাঃ ন্যায়িক দায়বদ্ধতাই সাংবিধানিক নীতিৰ সৈতে সংগতি ৰাখি নিৰপেক্ষ, ন্যায়সংগত সিদ্ধান্তৰ নিশ্চয়তা প্ৰদান কৰে।
ন্যায়িক দায়বদ্ধতাৰ উদাহৰণঃ
- ন্যায়াধীশ সৌমিত্ৰ সেনৰ ওপৰত উত্থাপিত মহাভিযোগ (২০১১) : আদালতৰ দ্বাৰা নিযুক্ত পদাধিকাৰী হিচাপে বিত্তীয় অনাচাৰ আচৰণৰ পিছত মহাভিযোগ প্ৰস্তাৱে সংসদীয় পদক্ষেপৰ জৰিয়তে দায়বদ্ধতা প্ৰদৰ্শন কৰিছিল।
- ন্যায়বিচাৰ পি ডি দিনকাৰণৰ পদত্যাগ (২০১১)।
