উচ্চতম ন্যায়ালয়ে অলপতে ৰায় দিয়ে যে দুৰ্বলতা (sickness) আৰু শক্তিহীনতা(infirmity)ৰ বৈধ ভিত্তিত
মুদ্ৰা প্ৰক্ষালন প্ৰতিৰোধ আইনৰ ক্ষেত্ৰত জামিন প্ৰদান কৰিব পাৰি। মুখ্য ন্যায়াধীশ ডি ৱাই চন্দ্ৰচূড়ৰ নেতৃত্বত উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ তিনিজনীয়া ন্যায়াধীশৰ বিচাৰপীঠে এই ৰায়দান প্ৰদান কৰে।
মুদ্ৰা প্ৰক্ষালন (Money Laundering) :
মুদ্ৰা প্ৰক্ষালন হৈছে অবৈধভাৱে আহৰণ কৰা ধনৰ উৎপত্তিস্থল লুকুৱাই ইয়াক বৈধ বুলি প্ৰমাণিত কৰাৰ প্ৰক্ৰিয়া।
প্ৰক্ৰিয়াসমূহ
- নিয়োজন বা সংস্থাপন (Placement) : বিত্তীয় ব্যৱস্থাত অবৈধ পুঁজি প্ৰৱৰ্তন কৰা।
- স্তৰ (Layering) : জটিল লেনদেনৰ জৰিয়তে পুঁজিৰ উৎপত্তিস্থল অস্পষ্ট কৰা।
- একত্ৰীকৰণ (Integration) : বিনিয়োগ বা ক্ৰয়ৰ জৰিয়তে পুঁজি বৈধ হিচাপে পুনৰ প্ৰৱৰ্তন কৰা।
পদ্ধতিঃ
- গঠন (Structuring) : বৃহৎ পৰিমাণৰ ধনৰাশি সৰু সৰু ভাণ্ডাৰত বিভক্ত কৰা।
- বাণিজ্য-আধাৰিত প্ৰক্ষালন (Trade-Based Laundering) : পুঁজি লুকুৱাবলৈ বাণিজ্যিক লেনদেন ব্যৱহাৰ কৰা।
- শ্বেল কোম্পানীসমূহ (Shell Companies) : ভুৱা ব্যৱসায় ব্যৱহাৰ কৰি ধনৰ যোগান ধৰা।
- ৰিয়েল ইষ্টেট (Real Estate) : অবৈধ পুঁজি বৈধ কৰিবলৈ সম্পত্তি ক্ৰয় আৰু বিক্ৰী কৰা এইক্ষেত্ৰত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ দিশ বুলি সততে অভিযোগ উত্থাপিত হৈ আহিছে।
মুদ্ৰা প্ৰক্ষালন প্ৰতিৰোধ আইন
মুদ্ৰা প্ৰক্ষালন প্ৰতিৰোধ আইন, ২০০২ হৈছে এক ভাৰতীয় আইন যাৰ লক্ষ্য হৈছে ড্ৰাগছ সৰবৰাহ, চোৰাং ব্যৱসায় আৰু সন্ত্ৰাসবাদৰ বিত্তীয় সাহায্যৰ দৰে অবৈধ কাৰ্যকলাপৰ পৰা আহৰণ কৰা ধন প্ৰক্ষালন প্ৰতিৰোধ কৰা আৰু সম্পত্তি বাজেয়াপ্ত কৰা।
মুদ্ৰা প্ৰক্ষালন প্ৰতিৰোধ আইনৰ মূল বিধানসমূহ:
- অপৰাধ আৰু শাস্তি: কাৰাদণ্ড আৰু জৰিমনাৰ জৰিয়তে ধন সৰবৰাহৰ অপৰাধৰ সংজ্ঞা নিৰূপণ কৰা।
- সংযুক্তি আৰু জব্দকৰণঃ এই আইনে ধন প্ৰক্ষালনৰ সৈতে জড়িত সম্পত্তি জব্দ কৰাৰ অনুমতি আগবঢ়ায়। ইয়াৰ তত্বাৱধান বিচাৰক কৰ্তৃপক্ষৰ দ্বাৰা কৰা হয়।
- প্ৰতিবেদন দিয়াৰ প্ৰয়োজনীয়তা: বেংক আৰু বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠানসমূহে সন্দেহজনক লেনদেন লিপিবদ্ধ কৰি বিত্তীয় চোৰাংচোৱা ইউনিট(এফ আই ইউ)ক প্ৰতিবেদন দাখিল কৰিব লাগিব।
- কৰ্তৃপক্ষ আৰু আপীলঃ এই আইনে তদন্তৰ বাবে এক মনোনীত কৰ্তৃপক্ষ (Authority for investigation) আৰু আপীলৰ বাবে এক আপীল ন্যায়াধিকৰণ (Appellate Tribunal) স্থাপন কৰে।
মুদ্ৰা প্ৰক্ষালন প্ৰতিৰোধ আইনৰ উদ্দেশ্যসমূহঃ
- প্ৰতিৰোধঃ ই ধনৰ অপব্যৱহাৰ প্ৰতিৰোধৰ বাবে ব্যৱস্থা ৰূপায়ণ কৰে।
- চিনাক্তকৰণঃ ই ধন-প্ৰক্ষালন সম্পৰ্কীয় গোচৰৰ তদন্ত সক্ষম কৰে।
- জব্দকৰণঃ ই অপৰাধ প্ৰতিহত কৰিবলৈ ধন-প্ৰক্ষালনৰ পৰা সম্পত্তি জব্দ কৰে।
- আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সহযোগিতাঃ ই ধন-প্ৰক্ষালন আৰু সন্ত্ৰাসবাদৰ বিত্তীয় সাহায্যৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিয়াৰ বাবে সংগঠিত বিশ্বব্যাপী প্ৰচেষ্টাক সমৰ্থন জনায়।
শেহতীয়া সংশোধনীসমূহঃ
- অপৰাধজনীত আয়ঃ অপৰাধমূলক কাৰ্যকলাপৰ সৈতে জড়িত সকলো সম্পত্তি অন্তৰ্ভুক্ত কৰিবলৈ এই আইনৰ পৰিক্ষেত্ৰ সম্প্ৰসাৰিত কৰা হৈছে।
- মুদ্ৰা প্ৰক্ষালন প্ৰতিৰোধ আইন সংলগ্ন উদ্বেগসমূহ : অপৰাধমূলক আয়ৰ বিস্তৃত সংজ্ঞাঃ সমালোচকসকলে যুক্তি দিয়ে যে ই আইনী লেনদেনসমূহক লক্ষ্য কৰিব পাৰে, য’ত পৰোক্ষভাৱে প্ৰক্ষালিত পুঁজিৰ সৈতে জড়িত ব্যক্তিসকল জড়িত থাকিব পাৰে।
মুদ্ৰা প্ৰক্ষালন প্ৰতিৰোধ আইন, ২০০২ৰ সৈতে জড়িত উদ্বেগসমূহ:
- অপৰাধৰ পৰা পোৱা উপাৰ্জনৰ বহল সংজ্ঞা: সমালোচকসকলে যুক্তি আগবঢ়ায় যে ই ধন সৰবৰাহৰ সৈতে পৰোক্ষভাৱে জড়িত লেনদেনকে আদি কৰি বৈধ লেনদেনকো লক্ষ্য কৰি ল’ব পাৰে।
- অপৰাধৰ বিস্তৃত তালিকাঃ ড্ৰাগছ সম্পৰ্কীয় ধনশোধনৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিয়াৰ প্ৰাথমিক উদ্দেশ্যৰ সৈতে মুদ্ৰা-প্ৰক্ষালনৰ সৈতে সম্পৰ্কিত নোহোৱা বহুতো অপৰাধ এই আইনত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে।
- অভিযুক্তৰ ওপৰত প্ৰমাণৰ বোজাঃ ই নিৰাপৰাধ প্ৰমাণৰ দায়িত্ব অভিযুক্তৰ হাতত ন্যস্ত কৰে। ফলত নিৰপেক্ষ বিচাৰ জটিল হৈ পৰে।
- সম্ভাৱ্য অতিৰঞ্জিততা : এই আইনে পদেন বিষয়াসকলক প্ৰদান কৰা অত্যাধিক ক্ষমতা অপব্যৱহাৰৰ আশংকাযুক্ত হৈ পৰাৰ ফলত ব্যক্তিগত অধিকাৰত প্ৰভাৱ পৰে।
- কঠোৰ জামিনৰ চৰ্তঃ মুদ্ৰা প্ৰক্ষালন প্ৰতিৰোধ আইনৰ অধীনত জামিনৰ বাবে নিৰ্দোষিতাৰ ধাৰণাৰ বিপৰীতে নিৰ্দোষিতাৰ প্ৰমাণৰ প্ৰয়োজন।
- লিখিত ভিত্তি অবিহনে গ্ৰেপ্তাৰঃ এই আইনৰ অধীনত অভিযুক্তৰ গ্ৰেপ্তাৰ প্ৰায়ে মৌখিক যোগাযোগৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল। ই সাংবিধানিক অধিকাৰ উলংঘন কৰে।
সম্ভাৱ্য সংস্কাৰ পৰামৰ্শৱলী :
- “অপৰাধজনিত আয়”ৰ সংজ্ঞাৰ সুস্পষ্টকৰণ : অপৰাধজনিত আয়ৰ সংজ্ঞাৰ অস্পষ্টতা হ্ৰাস কৰিবলৈ সংজ্ঞাটো সংকুচিত কৰা উচিত।
- প্ৰমাণৰ বোজা পুনৰ মূল্যায়ন কৰা : বিচাৰক আৰু অভিযুক্তৰ মাজত ইয়াক সন্তুলিত কৰা প্ৰয়োজন।
- বিষয়াৰ অতিমাত্ৰাক ৰোধ কৰা: নিৰীক্ষণ, নিৰ্দেশনা আৰু স্বতন্ত্ৰ তদাৰকীকৰণ নিৰ্ধাৰণ কৰা।
- জামিনৰ চৰ্তসমূহ পৰ্যালোচনা কৰা: জামিনৰ মাপকাঠীসমূহ অন্যান্য আৰ্থিক অপৰাধৰ সৈতে মিলাই দিয়া।
- সময়ানুক্ৰমিক পৰ্যালোচনাঃ বৰ্তমানৰ প্ৰত্যাহ্বান আৰু মানদণ্ড পূৰণ কৰিবলৈ মুদ্ৰা প্ৰক্ষালন প্ৰতিৰোধ আইন উন্নীত কৰা উচিত।
- প্ৰৱৰ্তন সঞ্চালকালয় (ED)ৰ স্বাধীনতা বৃদ্ধি কৰা : প্ৰৱৰ্তন সঞ্চালকালয়ৰ কাৰ্যসমূহ স্বচ্ছ আৰু অ-ৰাজনৈতিক হোৱাটো নিশ্চিত কৰা।
- ৰাজহুৱা সজাগতাঃ মুদ্ৰা প্ৰক্ষালন প্ৰতিৰোধ আইনৰ উদ্দেশ্য আৰু সুৰক্ষাৰ বিষয়ে নাগৰিকসকলক শিক্ষিত কৰা।
- পৰামৰ্শমূলক সংস্কাৰঃ সুসমন্বিত সংস্কাৰৰ প্ৰবিষ্টিৰ বাবে সংশ্লিষ্ট অংশীদাৰসকলক জড়িত কৰা দৰকাৰ।
মুদ্ৰা প্ৰক্ষালন প্ৰতিৰোধ আইন, ২০০২ হৈছে মুদ্ৰা (ধন) প্ৰক্ষালনৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিয়া এক গুৰুত্বপূৰ্ণ আইন। কিন্তু ইয়াৰ বিস্তৃত সংজ্ঞা, কঠোৰ জামিনৰ চৰ্ত, আৰু সম্ভাৱ্য অপব্যৱহাৰে ব্যক্তিগত অধিকাৰৰ ফলপ্ৰসূ প্ৰৱৰ্তন আৰু সুৰক্ষা দুয়োটা নিশ্চিত কৰিবলৈ সন্তুলিত সংস্কাৰৰ প্ৰয়োজন। সুৰক্ষা ব্যৱস্থাসমূহৰ শক্তিশালীকৰণ আৰু স্বচ্ছতাৰ প্ৰসাৰে সাংবিধানিক নীতিবোৰ সমৰ্থন কৰি বিত্তীয় অপৰাধ প্ৰতিৰোধত ইয়াৰ ভূমিকা বৃদ্ধি কৰিব।
