ভাৰতৰ মুখ্য ন্যায়াধীশ (CJI) ডি ৱাই চন্দ্ৰচূড়ে সংবিধানৰ গতিশীল প্ৰকৃতিৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰি ব্যক্ত কৰে যে কোনো প্ৰজন্মই ইয়াৰ ব্যাখ্যাৰ ওপৰত একচেটিয়া কৰ্তৃত্ব দাবী কৰিব নোৱাৰে (no generation may claim exclusive authority over its interpretation)। আমেৰিকাৰ মৌলিকতাবাদ দৰ্শনৰ (originalism philosophy) বিপৰীতে, ভাৰতৰ মুখ্য ন্যায়াধীশগৰাকীয়ে পৰিৱৰ্তিত সামাজিক, আইনী আৰু অৰ্থনৈতিক পৰিৱেশৰ সৈতে খাপ খোৱাৰ সামৰ্থ্যৰ ক্ষেত্ৰত সংবিধানৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল।
সাংবিধানিক নমনীয়তা আৰু মুখ্য ন্যায়াধীশৰ দৃষ্টিভংগীৰ ওপৰত মূল বিষয়সমূহ
জীৱন্ত দস্তাবেজ হিচাপে সংবিধান
- মুখ্য ন্যায়াধীশ ডি ৱাই চন্দ্ৰচূড়ে গুৰুত্ব আৰোপ কৰি কয় যে সংবিধানক সামাজিক নিয়মাৱলীৰ পৰিৱৰ্তনৰ সৈতে খাপ খোৱা “জীৱন্ত দস্তাবেজ” (living document) হিচাপে গণ্য কৰিব লাগিব।
- এই অভিযোজনে আদালতক নতুন আৰু বিকশিত প্ৰত্যাহ্বানৰ মোকাবিলা কৰাত সহায় কৰে, যাৰ ফলত সংবিধানৰ প্ৰাসংগিকতা অব্যাহত থকাটো নিশ্চিত হয়।
বিভিন্ন সামাজিক পৰিস্থিতি
- প্ৰতিটো প্ৰজন্মই অনন্য সামাজিক, আইনী আৰু অৰ্থনৈতিক প্ৰসংগৰ সন্মুখীন হয়।
- বিবাহ-বহিৰ্ভূত সম্পৰ্ক বৈধকৰণৰ (legalization of adultery) দৰে নতুন বিষয়সমূহৰ বাবে সমসাময়িক সামাজিক প্ৰয়োজনীয়তা পূৰণ কৰিবলৈ সংবিধানৰ নতুন ব্যাখ্যাৰ প্ৰয়োজন।
মৌলিকতাবাদৰ সৈতে বৈসাদৃশ্য
- উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ মুখ্য ন্যায়াধীশগৰাকীয়ে এ 2022 চনৰ আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ ড’বছ বনাম জেকছন গোচৰৰ (Dobbs v. Jackson case) কথা উল্লেখ কৰিছিল, য’ত সংবিধানৰ মূল পাঠৰ কঠোৰ অনুসৰণেৰে মৌলিকতাবাদৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি গৰ্ভপাতৰ অধিকাৰ অস্বীকাৰ কৰা হৈছিল।
- তেওঁ ইয়াক ভাৰতৰ নাগৰিকৰ অধিকাৰক সুৰক্ষিত কৰা আৰু কঠোৰ সীমাবদ্ধতা পৰিহাৰ কৰিবলৈ বিকশিত ব্যাখ্যা গ্ৰহণ কৰা ভাৰতৰ দৃষ্টিভংগীৰ সৈতে পৃথকীকৃত কৰিছিল।
মূল অভিপ্ৰায়ৰ নমনীয়তা
- সংবিধানৰ ৰচকসকলে আৰোপ কৰা মূল অভিপ্ৰায় কঠোৰভাৱে পালন কৰা কাৰ্যই সংবিধানক অনমনীয় আৰু পুৰণি কৰি তোলাৰ শংকা থাকে।
- মুখ্য ন্যায়াধীশ গৰাকীয়ে এইক্ষেত্ৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰি কয় যে সংবিধানৰ উদ্দেশ্য হৈছে সময়ৰ সৈতে বিকশিত হোৱা, ভৱিষ্যত প্ৰজন্মক নতুন প্ৰত্যাহ্বানৰ মোকাবিলা কৰিবলৈ অনুমতি দিয়া।
ভাৰতীয় সংবিধানৰ
- হাইব্ৰিড (Hybrid) গাঁথনিৰ প্ৰকৃতিঃ ই ভাৰতীয় সংবিধানৰ কঠোৰতা (মৌলিক অধিকাৰ সুৰক্ষিত কৰিবলৈ) আৰু নমনীয়তাক (পৰিৱৰ্তনৰ আকোঁৱালি ল’বলৈ) একত্ৰিত কৰে।
- সংবিধান সংশোধনী প্ৰক্ৰিয়াঃ
- সংবিধানৰ বৃহৎ পৰিৱৰ্তনৰ বাবে সংসদত বিশেষ সংখ্যাগৰিষ্ঠতাৰ প্ৰয়োজন।
- ৰাষ্ট্ৰপতি নিৰ্বাচনৰ দৰে ব্যৱস্থাৰ সংশোধনীৰ বাবে ৰাজ্যিক অনুমোদনৰ প্ৰয়োজন।
- অল্প সমালোচনামূলক সংবিধান সংশোধনীৰ বাবে সৰল সংখ্যাগৰিষ্ঠতাৰ প্ৰয়োজন।
জীৱন্ত দস্তাবেজ
- ভাৰতীয় সংবিধান হৈছে এক “জীৱন্ত দস্তাবেজ”, যি সমাজৰ পৰিৱৰ্তিত প্ৰয়োজনীয়তাৰ সৈতে খাপ খোৱাত সক্ষম।
- ই ন্যায়িক ব্যাখ্যা, আইনী সংশোধনী, আৰু সামাজিক পৰিৱৰ্তনৰ জৰিয়তে বিকশিত হয়।
ন্যায়িক ব্যাখ্যা
- ন্যায়পালিকা, বিশেষকৈ উচ্চতম ন্যায়ালয়ে সমসাময়িক বিষয়সমূহৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি সংবিধানৰ ব্যাখ্যা কৰাত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে।
- কেশৱানন্দ ভাৰতী বনাম কেৰালা ৰাজ্যৰ দৰে গুৰুত্বপূৰ্ণ ৰায়সমূহে সংবিধানৰ “মৌলিক গাঁথনি” মতবাদ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল, যাৰ ফলত সংবিধানক ইয়াৰ মূল মূল্যবোধসমূহ সংৰক্ষণ কৰি বিকশিত হোৱাৰ অনুমতি দিয়া হৈছিল।
সংশোধনযোগ্যতা
- নতুন প্ৰত্যাহ্বান আৰু সামাজিক বাস্তৱিকতাৰ মোকাবিলা কৰিবলৈ ৩৬৮ নং অনুচ্ছেদৰ অধীনত সংবিধান সংশোধন কৰিব পাৰি।
- নমনীয়তা আৰু কঠোৰতাৰ মাজৰ এই ভাৰসাম্যই মৌলিক অধিকাৰ আৰু মৌলিক গাঁথনি সুৰক্ষিত কৰাৰ সময়ত পৰিৱৰ্তনৰ অনুমতি দিয়ে।
সামাজিক আৰু আইনী পৰিস্থিতিৰ সৈতে অভিযোজন
- সামাজিক, আইনী আৰু অৰ্থনৈতিক প্ৰসংগৰ পৰিৱৰ্তনীয় প্ৰতিক্ৰিয়াত প্ৰাসংগিকতা নিশ্চিতকৰণেৰে সংবিধান প্ৰদত্ত ব্যৱস্থাসমূহক ব্যাখ্যা কৰা হয়।
- উদাহৰণস্বৰূপে, ৩৭৭ নং ধাৰাৰ নিৰাপৰাধীকৰণ আৰু গোপনীয়তাৰ অধিকাৰ হৈছে বিকশিত ব্যাখ্যাৰ উদাহৰণ।
নিৰ্দেশনামূলক নীতি আৰু মৌলিক অধিকাৰ
- ৰাষ্ট্ৰীয় নীতিৰ নিৰ্দেশাত্মক সূত্ৰসমূহ (DPSP) আৰু মৌলিক অধিকাৰৰ মাজৰ আন্তঃক্ৰিয়াত সংবিধানৰ গতিশীল প্ৰকৃতি প্ৰতিফলিত হয়।
- যদিও মৌলিক অধিকাৰসমূহ কঠোৰভাৱে সুৰক্ষিত কৰা হয়, ৰাষ্ট্ৰীয় নীতিৰ নিৰ্দেশাত্মক সূত্ৰসমূহে চৰকাৰক নমনীয়তা প্ৰদান কৰি সমাজ কল্যাণ নীতিসমূহক পথ প্ৰদৰ্শন কৰে।
গণতান্ত্ৰিক কাৰ্যকলাপ নিশ্চিত কৰা
- সাংবিধানিক অভিযোজনে নিশ্চিত কৰে যে গণতান্ত্ৰিক শাসন প্ৰযুক্তিগত অগ্ৰগতি আৰু অৰ্থনৈতিক সংস্কাৰৰ দৰে সমসাময়িক বিষয়সমূহৰ প্ৰতি সংবিধান দায়বদ্ধ হৈ থাকে।
- তথ্য সুৰক্ষা, পৰিৱেশ নিয়ন্ত্ৰণ আৰু মানৱ অধিকাৰ সম্পৰ্কীয় আইনসমূহে এই অভিযোজনযোগ্যতাৰ বিষয়ে বৰ্ণনা কৰে।
ভাৰতীয় সংবিধানৰ গতিশীল প্ৰকৃতিয়ে গণতান্ত্ৰিক নীতি আৰু মৌলিক অধিকাৰ সুৰক্ষিত কৰাৰ লগতে নতুন প্ৰত্যাহ্বানৰ মোকাবিলা কৰাৰ ক্ষেত্ৰত ইয়াৰ প্ৰাসংগিকতা নিশ্চিত কৰে, যাৰ ফলত ৰাষ্ট্ৰই বিকশিত সামাজিক নিয়মাৱলীৰ সৈতে সম্প্রীতি বজাই ৰাখিব পাৰে।
মৌলিক মূল্যবোধসমূহ সংৰক্ষণ কৰাৰ লগতে সমসাময়িক প্ৰত্যাহ্বানসমূহৰ সম্বোধনকাৰী সংবিধানৰূপে চৰিত্ৰ বজাই ৰখাৰ বাবে ভাৰতীয় সংবিধানৰ কঠোৰতা আৰু নমনীয় বৈশিষ্ট্যৰ ভাৰসাম্য বজাই ৰখাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ। পৰিৱৰ্তিত সমাজত ন্যায়, সমতা আৰু গণতন্ত্ৰৰ বাবে সাংবিধানিক নমনীয়তা অত্যাৱশ্যকীয়।
