ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংক (Reserve Bank of India (RBI)) ৰ মুদ্ৰা নীতি সমিতিয়ে (Monetary Policy Committee (MPC)) ধাৰাবাহিকভাৱে একাদশ দ্বিমাসিক পৰ্যালোচনাৰ বাবে ৰেপো হাৰ ৬.৫ শতাংশত স্থিৰ কৰি ৰখাৰ সিদ্ধান্ত লৈছে।
- ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকে ২.৫ বছৰৰ ব্যৱধানৰ পিছত বেংকসমূহৰ বাবে নগদ সংৰক্ষণ অনুপাত (Cash Reserve Ratio (CRR)) ৫০ বেছিছ পইণ্ট (basis points) হ্ৰাস কৰি ৪% কৰিছে। ইয়াৰ লক্ষ্য হৈছে বিকাশ সমৰ্থন কৰা।
- এনে সিদ্ধান্ত গ্ৰহণৰ কাৰণঃ অবিৰত মুদ্ৰাস্ফীতি আৰু বিকাশৰ গতি হ্ৰাস কৰা।
মুদ্ৰা নীতি সমিতি
প্ৰাৰম্ভিক পৰীক্ষাৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ তথ্যসমূহঃ
- ৰেপো ৰেট/হাৰ :
- ৰেপো হাৰ হৈছে যি হাৰত এখন দেশৰ কেন্দ্ৰীয় বেংকে (ভাৰতৰ ক্ষেত্ৰত ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকে) পুঁজিৰ কোনো অভাৱ হ’লে বাণিজ্যিক বেংকসমূহক ঋণ প্ৰদান কৰে। এইক্ষেত্ৰত কেন্দ্ৰীয় বেংকে প্রতিভূতি (security) ক্ৰয় কৰে।
- ৰিভাৰ্ছ ৰেপোৰ ৰেট (Reverse Repo Rate) :
- ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকে বাণিজ্যিক বেংকসমূহক তেওঁলোকৰ অতিৰিক্ত লিকুইডিটি (liquidity) ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ ওচৰত জমা ৰখাৰ সময়ত দিয়া সুতৰ হাৰ। ই ৰেপো হাৰৰ সম্পূৰ্ণ বিপৰীত।
- স্থায়ী জমা সুবিধা (Standing Deposit Facility (SDF)) :
- স্থায়ী জমা সুবিধা হৈছে এক লিকুইডিটি উইণ্ড (liquidity window) যাৰ জৰিয়তে ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকে ইয়াৰ সৈতে অতিৰিক্ত লিকুইডিটি ৰখাৰ বিকল্প আগবঢ়ায়।
- পিছে এয়া ৰিভাৰ্ছ ৰেপো সুবিধাৰ পৰা পৃথক কিয়নো ইয়াত বেংকসমূহে পুঁজি জমা ৰখাৰ সময়ত বন্ধক প্ৰদান কৰাৰ প্ৰয়োজন নাই।
- প্রান্তিক স্থায়ী সুবিধাৰ হাৰ (Marginal Standing Facility Rate) :
- আন্তঃবেঙ্কৰ লিকুইডিটি সম্পূৰ্ণৰূপে নাইকিয়া হৈ যোৱাৰ সময়ত জৰুৰীকালীন পৰিস্থিতিত ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ পৰা জাতিটোৰ ভিতৰতে ঋণ গ্ৰহণৰ বাবে প্রান্তিক স্থায়ী সুবিধাৰ হাৰ হৈছে অনুসূচীত বেংকসমূহৰ বাবে এক বিকল্প পথ।
- আন্তঃবেংকীয় ঋণ (interbank lending)ৰ অধীনত, বেংকসমূহে এটা নিৰ্দিষ্ট ম্যাদৰ বাবে ইজনে সিজনক পুঁজি ধাৰ আগবঢ়ায়।
- বেংকৰ হাৰঃ
- এয়া হৈছে বাণিজ্যিক বেংকসমূহক ঋণ দিয়াৰ বাবে ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকে গ্ৰহণ কৰা হাৰ।
- চি. আৰ. আৰ.: (নগদ ধন সংৰক্ষণৰ অনুপাত)(Cash Reserve Ratio)
- নগদ ধন সংৰক্ষণৰ অনুপাতৰ অধীনত বাণিজ্যিক বেংকসমূহে কেন্দ্ৰীয় বেংকৰ ওচৰত এক নিৰ্দিষ্ট ন্যূনতম জমাৰ পৰিমাণ (এন. ডি. টি. এল.) (NDTL) সংৰক্ষণ হিচাপে ৰখা দৰকাৰ।
- এছএলআৰ (SLR) : (বিধিবদ্ধ লিকুইডিটি অনুপাত (১৮%))(Statutory Liquidity Ratio (18%))
- বিধিবদ্ধ লিকুইডিটি অনুপাত বা এছ. এল. আৰ. হৈছে বাণিজ্যিক বেংকে তৰল নগদ ধন, সোণ বা অন্যান্য প্রতিভূতিৰ ৰূপত ৰাখিব লগা নগদ জমাৰ নিম্নতম শতাংশ।
