পৃথিৱীৰ আটাইতকৈ আগ্নেয়গিৰি সক্ৰিয় অঞ্চলসমূহৰ ভিতৰত অন্যতম আইচলেণ্ডত ২০২৪ চনৰ ২৯ মে'ত আগ্নেয়গিৰী উদ্গীৰণ ঘটে। এই অগ্ন্যুপাতটো বৰ্ধিত আগ্নেয়গিৰি গতিবিধিৰ শেহতীয়া আৰ্হিৰ এটা অংশ, আৰু ই দেশখনৰ দক্ষিণ-পশ্চিম দিশত প্ৰসিদ্ধ ভূ-তাপীয় ব্লু লেগুন স্পা অঞ্চল আৰু সৰু মাছমৰীয়া চহৰ গ্ৰিণ্ডাভিকৰ ওচৰত সংঘটিত হৈছিল। এই ঘটনাটোৱে আগ্নেয়গিৰি উদ্গীৰণৰ হটস্পট হিচাপে সুনাম থকা আইচলেণ্ডৰ স্বতন্ত্র ভূতাত্ত্বিক বৈশিষ্ট্যসমূহৰ ওপৰত আলোকপাত কৰে।
আগ্নেয়গিৰিঃ
আগ্নেয়গিৰিবোৰ হৈছে ভূগৰ্ভস্থ লাভা, টেফ্ৰা (সৰু শিল) আৰু বাষ্প পৃথিৱীপৃষ্ঠত উদ্ভৱ হোৱা কপাট বা ভেণ্ট (vent)
ভূগৰ্ভৰ চাৰিওফালৰ অংশতকৈ যথেষ্ট বেছি উষ্ণ পদাৰ্থ পৃথিৱীপৃষ্ঠলৈ উদ্গীৰিত হোৱাৰ ফলত ইয়াৰ সৃষ্টি হয়।
ইয়াত গেছ, ছাই আৰু তৰল শিল থাকিব পাৰে । (লাভা পৃষ্ঠভাগত আৰু মেগমা আগ্নেয়গিৰিৰ অভ্যন্তৰত থাকে)।
আগ্নেয়গিৰিবোৰ পানীৰ তলিভাগত আৰু স্থলভাগত পোৱা যায়, আৰু সেইবোৰ বিভিন্ন পৰিস্থিতিত সক্ৰিয় হৈ থাকে।
এণ্ডোজেনিক প্ৰক্ৰিয়াৰ এটা সাধাৰণ উদাহৰণ হ'ল আগ্নেয়গিৰি কাৰ্যকলাপ।
আগ্নেয়গিৰিৰ বিস্ফোৰক প্ৰকৃতিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি মালভূমি (যদি আগ্নেয়গিৰিটো বিস্ফোৰক নহয়) বা পৰ্বত (যদি আগ্নেয়গিৰিটো বিস্ফোৰক প্ৰকৃতিৰ হয়) বা অন্তৰ্ভেদী ভূ-অৱয়ব যেনে বেকোলিথ আৰু অধঃশিলা (লেকোলিথ) আদি গঠন হ 'ব পাৰে।
মেগমাঃ "মেগমা" শব্দটোৱে পৃথিৱীৰ অভ্যন্তৰত অৱস্থিত গলিত শিল আৰু ইয়াৰ লগত জড়িত উপাদানসমূহক বুজায়। মেগমা সাধাৰণতে মেণ্টেলৰ এটা দুৰ্বল অঞ্চল এস্থেনোস্ফিয়াৰ (asthenosphere)ৰ পৰা উৎপত্তি হয়।
লাভাঃ "লাভা" শব্দটোৱে আগ্নেয়গিৰিৰ ভেণ্টৰে বহিৰ্গমন কৰি পৃথিৱী পৃষ্ঠত উপনীত হোৱা মেগমাক বুজায়। ফলস্বৰূপে, লাভা পৃথিৱী পৃষ্ঠীয় মেগমাৰ বাহিৰে আন একো নহয়।
আগ্নেয়গিৰি হৈছে এনে এক প্ৰক্ৰিয়া যাৰ দ্বাৰা কঠিন, তৰল বা গেছীয় পদাৰ্থ পৃথিৱীৰ ভূগৰ্ভ বা অভ্যন্তৰৰ পৰা ওলাই পৃষ্ঠত উপনীত হয়।
আগ্নেয়গিৰি উদ্গীৰণৰ কাৰণসমূহঃ
ফলক বিৱৰ্তন গতিবিধি
অপসাৰী সীমাঃ সীমান্তৱৰ্তী অঞ্চলত ফলকবোৰে পৰস্পৰ বিপৰীতমুখী গতিৰ ফলত সৃষ্টি হোৱা ফাঁটৰ ফলত মেগমা মেণ্টেলৰ পৰা ওপৰলৈ উঠি আহে। উদাহৰণঃ মধ্য-আটলাণ্টিক গিৰিসিৰা (Ridge), য'ত ইউৰেছিয়ান আৰু উত্তৰ আমেৰিকান ফলকে পৰস্পৰ পৃথক গতি কৰি আছে।
অভিসাৰী সীমাঃ ফলকবোৰৰ একমুখী গতিৰ ফলত হোৱা সংঘৰ্ষৰ ফলত এখন ফলক আনখনৰ তলত অৱনমিত হয়, যাৰ ফলত অৱনমিত ফলকৰ গলন হৈ মেগমা গঠন হ'ব পাৰে। উদাহৰণঃ প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় ৰিং অৱ ফায়াৰ, য 'ত প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় ফলক চাৰিওফালৰ ফলকসমূহৰ তলত অৱনমিত হৈছে।
হটস্পটসমূহঃ
মেণ্টেল প্লুমঃ যিবোৰ অঞ্চলত উষ্ণ মেণ্টেল পদাৰ্থ পৃথিৱীপৃষ্ঠৰ ওপৰলৈ উঠি আহে তাত স্থানীয় আগ্নেয়গিৰিৰ কাৰ্যকলাপ সৃষ্টি হয়। উদাহৰণঃ হাৱাই অঞ্চলত প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় ফলক এটা স্থিৰ হটস্পটৰ ওপৰেৰে গতি কৰে।
প্ৰস্ত অঞ্চলসমূহ
ভূত্বক বিস্তাৰণ : যিবোৰ অঞ্চলত ভৌগালিক পৰিঘটনাই ভূত্বক টানি আতঁৰোৱাৰ ফলত ই পাতল আৰু অস্থিভংগ হয়। ফলত ভূগৰ্ভস্থ মেগমা পৃথিৱী পৃষ্ঠত উপনীত হ 'ব পাৰে। উদাহৰণঃ পূব আফ্ৰিকীয় ফাঁট, য'ত আফ্ৰিকান ফলক সোমালী আৰু নুবিয়ান প্লেটত বিভক্ত হৈ আছে।
মেণ্টেল সংবহন :
তাপ স্থানান্তৰঃ মেণ্টেলৰ ভিতৰত হোৱা সংবহন ধাৰাৰ ফলত উষ্ণ, উৰ্বৰ শিল পৃষ্ঠৰ ওপৰলৈ উঠি অহাৰ ফলত আগ্নেয়গিৰিৰ অগ্ন্যুপাত হ'ব পাৰে। উদাহৰণঃ ওপৰলৈ উঠা মেণ্টেল পদাৰ্থৰ সৈতে সম্পৰ্কিত সাধাৰণ আগ্নেয়গিৰিৰ কাৰ্যকলাপ।
অৱনমিত অঞ্চলসমূহঃ
মহাসাগৰীয় ফলক অৱনমন: এখন মহাসাগৰীয় ফলক এখন মহাদেশীয় ফলকৰ তলত মেণ্টলত ডুব যোৱাৰ ফলত গলন পৰিঘটনাৰ দ্বাৰা মেগমা সৃষ্টি হয়। উদাহৰণঃ এণ্ডিজ পৰ্বতমালা, য'ত নাজকা ফলক দক্ষিণ আমেৰিকান ফলকৰ তলত অৱনমিত হয়।
চাপ মুক্তিঃ
হেচাঁ-বিযোজ্য গলন (Melting): মেণ্টেল পদাৰ্থ বৃদ্ধি হোৱাৰ লগে লগে চাপ হ্ৰাস হয়, যাৰ ফলত গলন আৰু মেগমা গঠন হয়। উদাহৰণস্বৰূপেঃ মধ্য-মহাসাগৰীয় গিৰিসিৰাবোৰৰ তলত বিৱৰ্তিত ফলকবোৰ বিপথগামী হৈ আছে।
পানীৰ পৰিমাণঃ
জলসংপৃক্ত গলন (Melting): অৱনমিত মহাসাগৰীয় ভূত্বকত পানীৰ উপস্থিতিয়ে মেণ্টেল শিলৰ গলন বিন্দু হ্ৰাস কৰি মেগমা সৃষ্টি কৰে। উদাহৰণঃ জাপানী দ্বীপপুঞ্জৰ দৰে অৱনমন অঞ্চলৰ দ্বাৰা গঠিত আগ্নেয়গিৰি স্ফুলিংগ ।
আইচলেণ্ড আগ্নেয়গিৰি অতি সক্ৰিয় হোৱাৰ কাৰণসমূহ হ'ল -
ভূতাত্ত্বিক অৱস্থানঃ
মধ্য-আটলাণ্টিক গিৰিসিৰা:
আইচলেণ্ড মধ্য-আটলাণ্টিক গিৰিসিৰা অৱস্থিত, য'ত ইউৰেছিয়ান আৰু উত্তৰ আমেৰিকাৰ ফলক ক্ৰমান্বয়ে পৃথক হৈ আছে।
এই গতিবিধিয়ে পৃথিৱীৰ ভূত্বক ভাঙি আগ্নেয়গিৰি ফাঁট সৃষ্টি কৰে। যাৰ ফলত মেগমা ওপৰলৈ উঠি যায় আৰু কেতিয়াবা লাভা আৰু ছাই হিচাপে উদ্ভৱ হয়।
হটস্পটৰ উপস্থিতিঃ
আইচলেণ্ড ভূ-তাপীয় হটস্পটৰ ওপৰত অৱস্থিত। ইয়ে আগ্নেয়গিৰি গতিবিধি বৃদ্ধি কৰাত অৰিহণা যোগায়।
এই হটস্পটে অঞ্চলটোত আগ্নেয়গিৰি কাৰ্যকলাপ বৃদ্ধি কৰে। ফলত দ্বীপটোৰ ভূতাত্ত্বিক গতিশীলতা বৃদ্ধি পায়।
আগ্নেয়গিৰিৰ অঞ্চলসমূহ গুৰুতৰ ভাঁজ আৰু চ্যুতিৰ সন্মুখীন হোৱা অঞ্চলসমূহৰ সৈতে ঘনিষ্ঠভাৱে জড়িত। এইবোৰ সাগৰৰ মাজত, সাগৰীয় দ্বীপসমূহত আৰু উপকূলীয় পৰ্বতমালাৰ কাষত পোৱা যায়। বেছিভাগ সক্ৰিয় আগ্নেয়গিৰি প্ৰশান্ত মহাসাগৰত অৱস্থিত, সেয়েহে ইয়াক "পেচিফিক ৰিং অৱ ফায়াৰ" বুলি কোৱা হয়।
সাধাৰণ অধ্যয়ন (দ্বিতীয় কাকত) (শাসন ব্যৱস্থা, সংবিধান, ৰাজনীতি, সামাজিক ন্যখয় আৰু বৈদেশিক সম্পৰ্ক)