বিশেষ শ্ৰেণী মৰ্যাদা (SPECIAL CATEGORY STATUS)

সাধাৰণ অধ্যয়ন (দ্বিতীয় কাকত) (শাসন ব্যৱস্থা, সংবিধান, ৰাজনীতি, সামাজিক ন্যখয় আৰু বৈদেশিক সম্পৰ্ক)
বিশেষ শ্ৰেণী মৰ্যাদা (SPECIAL CATEGORY STATUS)
Published on

অন্ধ্ৰ প্ৰদেশ আৰু বিহাৰৰ দুটা আঞ্চলিক দলৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল হৈ কেন্দ্ৰত নতুন এনডিএ (NDA) চৰকাৰ গঠনৰ লগে লগে বিশেষ শ্ৰেণীৰ মৰ্যাদা দাবীৰ বিষয়টোৱে আকৌ এবাৰ গুৰুত্ব লাভ কৰিছে।

বিশেষ শ্ৰেণীৰ মৰ্যাদা (SCS) :

বিশেষ শ্ৰেণীৰ মৰ্যাদা (এছচিএছ) হৈছে ভৌগোলিক আৰু আৰ্থ-সামাজিক প্ৰত্যাহ্বানৰ সৈতে চৰকাৰৰ অগ্ৰগতি সহজ কৰি তুলিবলৈ কেন্দ্ৰৰ দ্বাৰা প্ৰদান কৰা এক মৰ্যাদা।

এছ. চি. এছ. ধাৰণাৰ বিবর্তনঃ

  • কেইখনমান অনুন্নত ৰাজ্যক সহায় কৰিবলৈ, ইয়াক ১৯৬৯ চনত মহাবীৰ ত্যাগীৰ সভাপতিত্বত পঞ্চম বিত্ত আয়োগৰ পৰামৰ্শৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি এছ. চি. এছ. উপস্থাপন কৰা হৈছিল।

  • সেই সময়ৰ অসম, জম্মু-কাশ্মীৰ আৰু নাগালেণ্ডক দিয়া পোনতে এই মৰ্যাদা প্ৰদান কৰা হৈছিল।

  • ১৯৬৯ চনৰ এপ্ৰিলত ৰাষ্ট্ৰীয় উন্নয়ন পৰিষদ (HBD)এ বিত্তীয় আবণ্টনৰ বাবে গাডগিল সূত্ৰত অনুমোদন জনোৱাৰ সমান্তৰালকৈ এছ. চি. এছ.-ৰ ধাৰণাটো প্ৰথমবাৰৰ বাবে আনুষ্ঠানিকভাৱে প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল।

  • এই সূত্ৰৰ ভিত্তিত নৱগঠিত অধিক ৰাজ্যক বিশেষ শ্ৰেণীৰ মৰ্যাদা প্ৰদান কৰা হৈছিল। ইয়াৰ ভিতৰত আছেঃ ১৯৭০-৮১ চনত হিমাচল প্ৰদেশ; ১৯৭১-৭২ চনত মণিপুৰ, মেঘালয় আৰু ত্ৰিপুৰা; ১৯৭৫-৭৬ চনত ছিকিম; ১৯৮৬-৬৭ চনত অৰুণাচল প্ৰদেশ আৰু মিজোৰাম; ২০০১-০২ চনত উত্তৰাখণ্ডক এই মৰ্যাদা প্ৰদান কৰা হয়।‌

গাডগিল সূত্ৰ অনুসৰি, ৰাজ্যসমূহে এই মৰ্যাদা লাভ কৰিবলৈ নিম্নলিখিত চৰ্তসমূহ পূৰণ কৰিব লাগিবঃ

  • তেওঁলোক এক কঠিন, পাহাৰীয়া ভূখণ্ডত থাকিব লাগিব।

  • তেওঁলোক জনসংখ্যাৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশ জনজাতীয়সকল হ'ব লাগিব আৰু/বা কম জনসংখ্যা ঘনত্বৰ হ'ব লাগিব।

  • সেইবোৰ কৌশলগতভাৱে আন ৰাষ্ট্ৰসীমাৰ কাষত স্থাপন কৰিব লাগিব।

  • আন্তঃগাঁথনি আৰু অৰ্থনীতিৰ ক্ষেত্ৰত তেওঁলোক পিছপৰি থাকিব লাগিব।

  • ৰাজ্যৰ বিত্তীয় অৱস্থা অ-ব্যৱহাৰযোগ্য অৱস্থাত থাকিব লাগিব।

বৰ্তমানৰ অৱস্থাঃ

  • উত্তৰ-পূব আৰু তিনিখন পাহাৰীয়া ৰাজ্যৰ বাহিৰে, চতুৰ্দশ বিত্ত আয়োগে অন্যন্য ৰাজ্যসমূহৰ বাবে "বিশেষ শ্ৰেণীৰ মৰ্যাদা" আঁতৰ কৰিছিল।

  • অৰুণাচল প্ৰদেশ, মিজোৰাম, উত্তৰাখণ্ড, তেলেংগানা, মেঘালয়, ছিকিম, ত্ৰিপুৰা, অসম, নাগালেণ্ড, হিমাচল প্ৰদেশ আৰু মণিপুৰ সকলো ইয়াৰ ভিতৰত অন্তৰ্ভুক্ত।

বিশেষ শ্ৰেণীৰ মৰ্যাদাৰ সৈতে জড়িত সুবিধাসমূহঃ

  • বৰ্ধিত কেন্দ্ৰীয় পুঁজি যোগানঃ কেন্দ্ৰীয়ভাৱে পৃষ্ঠপোষকতা কৰা কাৰ্যসূচীলৈ আন ৰাজ্যসমূহত সত্তৰ শতাংশপুঁজি যোগনৰ বিপৰীতে বিশেষ শ্ৰেণীৰ ৰাজ্যসমূহত কেন্দ্ৰীয়ভাৱে পৃষ্ঠপোষকতা কৰা কাৰ্যসূচীৰ নব্বৈ শতাংশ কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ দ্বাৰা পুঁজি যোগান ধৰা হয়। এই মৰ্যাদাপ্ৰাপ্ত সাম্ৰাজ্যসমূহৰ বিত্তীয় বৰ্ষ একোটাত অ-ব্যৱহৃত পুঁজি (non lapsable fund)ৰ ম্যাদ উকলি নাযায়।

  • বৃহত্তৰ সাহায্য অনুদানঃ কেন্দ্ৰই বিশেষ শ্ৰেণীৰ অধীনস্থ ৰাজ্যসমূহৰ ৰাজ্যিক চৰকাৰসমূহক বৃহৎ সাহায্য অনুদান প্ৰদান কৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, বিশেষ শ্ৰেণীৰ ৰাজ্য মৰ্যাদা দাবী কৰি অহা অন্ধ্ৰ প্ৰদেশে মাত্ৰ ৩,৪২৮ কোটি টকা উপাৰ্জন কৰাৰ বিপৰীতে বিশেষ শ্ৰেণীৰ ৰাজ্যসমূহে ৫,৫৭৩কোটি টকা লাভ কৰে।

  • কৰ ৰেহাই আৰু উদ্যোগ: বিশেষ শ্ৰেণীৰ ৰাজ্যসমূহ কেইবাটাও অনন্য ঔদ্যোগিক উদ্যোগ-প্ৰচেষ্টাৰ বাবে যোগ্য। ইয়াৰ ভিতৰত নিম্ন ৰাজ্যিক আৰু কেন্দ্ৰীয় কৰ, শুল্ক ৰেহাই, আবকাৰী শুল্ক হ্ৰাস, আয়কৰ ৰেহাই, এক নিৰ্দিষ্ট সময়ৰ বাবে নিগম কৰ ৰেহাই, আৰু পণ্য আৰু সেৱা কৰ সম্পৰ্কীয় ৰেহাই আদি অন্তৰ্ভুক্ত হৈ আছে।

  • ইয়াৰ উপৰিও, এছ. চি. এছ.-এ ৰাজ্যখনৰ বাবে বিশেষ গুৰুত্ব থকা প্ৰকল্পসমূহৰ বাবে বিশেষ পৰিকল্পনা সহায় লাভ কৰে।

  • দ্ৰুত ঔদ্যোগিকৰণক উৎসাহিত কৰি প্ৰাথমিকভাৱে কৃষিভিত্তিক ৰাজ্যসমূহক ৰূপান্তৰিত কৰাৰ বাবে এছচিএছ-ৰ অধীনত বিশেষ ইনচেণ্টিভৰ ব্যৱস্থা অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ। ফলত যুৱক-যুৱতীসকলৰ বাবে উন্নত নিযুক্তিৰ সুযোগ সৃষ্টি হয় আৰু ই ৰাজ্যৰ সামগ্ৰিক উন্নয়নক অনুঘটক হিচাপে কাম কৰে।

  • এছ. চি. এছ.-এ বিশেষ চিকিৎসালয়, বিলাসী হোটেল, উৎপাদন খণ্ড, তথ্য প্ৰযুক্তিৰ দৰে উচ্চ মূল্যৰ সেৱা উদ্যোগ, আৰু শীৰ্ষ পৰ্যায়ৰ শিক্ষা আৰু গৱেষণা প্ৰতিষ্ঠানকে ধৰি আন্তঃগাঁথনিগত ক্ষেত্ৰত যথেষ্ট হাৰৰ বিনিয়োগক উৎসাহিত কৰে।

  • এই বিনিয়োগসমূহে অৰ্থনৈতিক বিকাশ ত্বৰান্বিত কৰা, জীৱনৰ মানদণ্ড বৃদ্ধি কৰা আৰু এই ৰাজ্যসমূহত বহনক্ষম উন্নয়ন নিশ্চিত কৰাত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে।

বিশেষ ৰাজ্যৰ মৰ্যাদাৰ সৈতে জড়িত উদ্বেগসমূহঃ

নিম্ন তালিকাভুক্ত কাৰণসমূহৰ বাবে, চতুৰ্দশ বিত্ত আয়োগে বিশেষ ৰাজ্যৰ মৰ্যাদা বজাই ৰখাৰ বিৰোধিতা কৰিছিলঃ

  • কেন্দ্ৰীয় বিত্তৰ ওপৰত বৰ্ধিত বোজাঃ অতিৰিক্ত পুঁজি, কৰ ৰেহাই, আৰু এছচিএছ ৰাজ্যসমূহৰ বাবে লাভালাভে কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ বাজেটত যথেষ্ট চাপৰ সৃষ্টি কৰে। ফলত বিত্তীয় স্থায়িত্বৰ বিষয়ে উদ্বেগৰ সৃষ্টি হয়।

  • সম্পদৰ অ-সম বিতৰণঃ কিছুমান ৰাজ্যক এছ. চি. এছ. বিতৰণ কৰাৰ বিপৰীতে আনবোৰ ৰাজ্যক বাদ দিয়াৰ ফলত সম্পদৰ সম বিতৰণ নহ'ব পাৰে।

  • নিৰ্ভৰশীলতা বৃদ্ধি আৰু দায়বদ্ধতা হ্ৰাসঃ এছচিএছ ৰাজ্যসমূহে কেন্দ্ৰীয় সহায়ৰ ওপৰত অত্যাধিক নিৰ্ভৰশীল হ'ব পাৰে । ফলত তেওঁলোকৰ নিজৰ সম্পদ একত্ৰিতণৰ প্ৰেৰণা হ্ৰাস পায় আৰু এক আত্মনিৰ্ভৰশীল অৰ্থনীতিৰ বিকাশত বাধাৰ সৃষ্টি হয়।

  • অস্থায়ী এছ. চি. এছ. মৰ্যাদাৰ স্থায়ী ধাৰাবাহিকতাঃ কিছুমান ৰাজ্যই নিয়মীয়া প্ৰভাৱ মূল্যায়ন আৰু পুনৰ্মূল্যায়নৰ অভাৱত লাভ কৰা অস্থায়ী সময়ৰ বাহিৰেও কেইবা দশক ধৰি এছ. চি. এছ. সুবিধা লাভ কৰি আহিছে।

  • সাংবিধানিক ভিত্তিৰ অভাৱঃ ৰাষ্ট্ৰীয় উন্নয়ন পৰিষদ বা কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ প্ৰশাসনিক সিদ্ধান্তৰ দ্বাৰা প্ৰদান কৰা এক স্পষ্ট সাংবিধানিক বা আইনী পৰিকাঠামোত এছচিএছ আধাৰিত নহয়, যাৰ ফলত ই পৰিৱৰ্তন সংবেদনশীল হৈ পৰে।

 

সম্ভাৱ্য কাৰ্যপন্থা:

  • এছ. চি. এছ.-ৰ বাবে মানদণ্ড পুনৰ্মূল্যায়ন: অধিক ব্যাপক মূল্যায়নৰ বাবে ৰাজহৰ অভাৱ আদি কাৰকবোৰ অন্তৰ্ভুক্ত কৰিবলৈ এছচিএছ মানদণ্ড পুনৰীক্ষণ আৰু সম্প্ৰসাৰণ কৰা উচিত।

  • বিকল্প পুঁজিৰ আৰ্হিসমূহঃ ন্যায়সংগত সম্পদ আবণ্টন নিশ্চিত কৰিবলৈ ৰঘুৰাম ৰাজন সমিতিৰ পৰামৰ্শ অনুসৰি বহুমাত্ৰিক সূচকৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি নতুন পুঁজিৰ আৰ্হি অন্বেষণ কৰা উচিত।

  • বিত্ত আয়োগৰ বৰ্ধিত হস্তান্তৰঃ দৰিদ্ৰতা নিৰ্মূল, দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনা, কৃষি আৰু উদ্যোগসমূহক আকৰ্ষিত কৰা আৰু কৰ্মসংস্থাপন সৃষ্টি কৰা নীতিসমূহক সমৰ্থন কৰিবলৈ বিত্ত আয়োগৰ দ্বাৰা হস্তান্তৰ বৃদ্ধি কৰা উচিত।

EAANg766aH1QBOzRzPcynroGauPTSN9eHFbB4p8JIqdt4GHeOMB6Oitqtd3xuqdqML3B6ojiVZCVLT4nX9twhptT4hQzchniTPcbqkd2LHicZBfbOtumzGkppnY2MUKUoGMx6hovy7eH851wtALd1A9IAHpHHkIy1Jmcs8minxwByHU0cWqcqbaaJW60TvWAAZDZD
logo
Advait IAS
advaitias.com