- এসপ্তাহ পূৰ্বে মুখ্য ন্যায়াধীশ ডি ৱাই চন্দ্ৰচূড়ে দিয়া পৰামৰ্শ অনুসৰি কেন্দ্ৰই ২৪ অক্টোবৰত ন্যায়াধীশ সঞ্জীৱ খান্নাক ভাৰতৰ পৰৱৰ্তী মুখ্য ন্যায়াধীশ (Chief Justice of India (CJI)) হিচাপে নিযুক্তি দিয়ে।
- উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ জ্যেষ্ঠতম ন্যায়াধীশ খান্নাই মুখ্য ন্যায়াধীশ চন্দ্ৰচূড়ৰ অৱসৰৰ এদিন পিছত, ১১ নৱেম্বৰত তেওঁৰ উত্তৰাধিকাৰী ৰূপে অধিষ্ঠিত হ’ব
- ন্যায়াধীশ খান্নাই ২০২৫ চনৰ ১৩ মে’ লৈকে এই পদত বাহাল থাকিব।
মুখ্য ন্যায়াধীশ নিযুক্তিৰ প্ৰক্ৰিয়াঃ
- পৰম্পৰা অনুসৰি, উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ জ্যেষ্ঠতম ন্যায়াধীশগৰাকী মুখ্য ন্যায়াধীশ হয়।
- এই প্ৰক্ৰিয়াটো ‘উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ ন্যায়াধীশ নিযুক্তিৰ বাবে প্ৰক্ৰিয়া পত্ৰ’ (Memorandum of Procedure for the appointment of Supreme Court Judges’ (MoP))ত বিশদভাৱে উল্লেখ কৰা হৈছে।
নিযুক্তিৰ আধাৰঃ
- ‘উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ ন্যায়াধীশ নিযুক্তিৰ বাবে প্ৰক্ৰিয়া পত্ৰ’ই নিৰ্দিষ্ট কৰিছে যে মুখ্য ন্যায়াধীশগৰাকী উক্ত পদত অধিষ্ঠিত হ’বলৈ উপযুক্ত বুলি গণ্য কৰা জ্যেষ্ঠতম ন্যায়াধীশ হ’ব লাগিব।
- কেন্দ্ৰীয় আইন, ন্যায় আৰু কোম্পানী পৰিক্ৰমা মন্ত্ৰীগৰাকী (Union Minister of Law, Justice, and Company Affairs) য়ে মুখ্য ন্যায়াধীশৰ অৱসৰৰ কমেও এক মাহ পূৰ্বে বাহাল থকা মুখ্য ন্যায়াধীশৰ পৰা পৰৱৰ্তী মুখ্য ন্যায়াধীশ সন্দৰ্ভত পৰামৰ্শ বিচৰাৰ পৰা এই প্ৰক্ৰিয়া আৰম্ভ হয়।
- বিদায়ী মুখ্য ন্যায়াধীশগৰাকীয়ে কেন্দ্ৰলৈ পৰামৰ্শ প্ৰেৰণ কৰে, পৰৱৰ্তী সময়ত কেন্দ্ৰই ইয়াত অনুমোদন জনায়।
- কেন্দ্ৰৰ পৰা এই পৰামৰ্শ লাভ কৰাৰ পিছত ৰাষ্ট্ৰপতিয়ে মুখ্য ন্যায়াধীশক নিযুক্তি দিয়ে।
ঐতিহাসিক প্ৰসংগ আৰু চুক্তিঃ
- উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ জ্যেষ্ঠতম ন্যায়াধীশক মুখ্য ন্যায়াধীশ হিচাপে নিযুক্তি দিয়াৰ পৰম্পৰাক ১৯৭৩ চনত প্ৰধানমন্ত্ৰী ইন্দিৰা গান্ধীৰ চৰকাৰে শক্তিশালী কৰিছিল।
- অৱশ্যে ন্যায়াধীশ এ এন ৰায়ৰ নিযুক্তিৰ সময়ত এই পৰম্পৰা ভংগ কৰা হৈছিল, যিয়ে আৰু তিনিজন জ্যেষ্ঠ ন্যায়াধীশক বাতিল কৰিছিল।
- ১৯৭৭ চনৰ জানুৱাৰী মাহত চৰকাৰে ন্যায়াধীশ এইচ আৰ খান্নাক পৰাস্ত কৰি ন্যায়াধীশ এম এইচ বেগক মুখ্য ন্যায়াধীশৰূপে নিযুক্তি দিয়ে।
- সাধাৰণতে ১৯৮০-ৰ দশকৰ পৰাই এই নিয়ম মানি চলি আহিছে।
‘উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ ন্যায়াধীশ নিযুক্তিৰ বাবে প্ৰক্ৰিয়া পত্ৰ’ আৰু ইয়াৰ বিবর্তনঃ
- তিনিটা গোচৰৰ পিছত ‘উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ ন্যায়াধীশ নিযুক্তিৰ বাবে প্ৰক্ৰিয়া পত্ৰ’ প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিলঃ
- প্ৰথম ন্যায়াধীশৰ গোচৰ, ১৯৮১ (First Judges Case) দ্বিতীয় ন্যায়াধীশৰ গোচৰ, ১৯৯৩ (Second Judges Case) আৰু তৃতীয় ন্যায়াধীশৰ গোচৰ, ১৯৯৮ (Third Judges Case)। ই নিযুক্তিৰ বাবে কলেজিয়াম ব্যৱস্থাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে, য’ত জ্যেষ্ঠতম ন্যায়াধীশসকল অন্তৰ্ভুক্ত থাকে।
- ১৯৯৯ চনত সৃষ্টি কৰা ‘উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ ন্যায়াধীশ নিযুক্তিৰ বাবে প্ৰক্ৰিয়া পত্ৰ’ত নিযুক্তি প্ৰক্ৰিয়াত কেন্দ্ৰ, উচ্চতম ন্যায়ালয় আৰু উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ ভূমিকাৰ ৰূপৰেখা আৰোপ কৰা হৈছে।
- উচ্চতম ন্যায়ালয়ে কলেজিয়াম ব্যৱস্থা বজাই ৰাখি ২০১৫ চনত ৰাষ্ট্ৰীয় ন্যায়িক নিযুক্তি আয়োগক (National Judicial Appointments Commission (NJAC)) বাতিল কৰিছিল।
‘উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ ন্যায়াধীশ নিযুক্তিৰ বাবে প্ৰক্ৰিয়া পত্ৰ’ আৰু ঐতিহাসিক নিয়মাৱলীৰ দ্বাৰা পৰিচালিত ভাৰতৰ মুখ্য ন্যায়াধীশৰ নিযুক্তি প্ৰক্ৰিয়াই নিশ্চিত কৰে যে জ্যেষ্ঠতম ন্যায়াধীশক এই ভূমিকাৰ বাবে বিবেচনা কৰা হয়। অতীতৰ কিছুমান বিচ্যুতিৰ স্বত্বেও, সমগ্ৰ প্ৰক্ৰিয়াটোৱে প্ৰধানকৈ প্ৰতিষ্ঠিত কলেজিয়াম ব্যৱস্থা অনুসৰণ কৰে।
