কেন্দ্ৰই হিংসা-আক্ৰান্ত জিৰিবামকে ধৰি মণিপুৰৰ ছয়খন আৰক্ষী থানা অঞ্চলত সশস্ত্ৰ বাহিনীৰ বিশেষ ক্ষমতা আইন (AFSPA) পুনৰ আৰোপ কৰে। এইক্ষেত্ৰত কেন্দ্ৰীয় গৃহ মন্ত্ৰালয়ে দৃঢ়তাৰে প্ৰকাশ কৰে যে চলিত জাতিগত হিংসাজনিত “নিৰন্তৰ অস্থিৰ পৰিস্থিতি” (continuous volatile situation)ৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি আফ্স্পা বাহাল ৰখাৰ সিদ্ধান্ত লোৱা হৈছিল।
আফ্স্পাৰ আইন, ১৯৫৮ -ৰ বিষয়ে
সশস্ত্ৰ বাহিনী (বিশেষ ক্ষমতা) আইন, ১৯৫৮-এ অৰুণাচল প্ৰদেশ, অসম, মণিপুৰ, মেঘালয়, মিজোৰাম, নাগালেণ্ড আৰু ত্ৰিপুৰাৰ কিছু অংশত “অশান্ত অঞ্চল” (disturbed areas) ত সশস্ত্ৰ বাহিনীক বিশেষ ক্ষমতা প্ৰদান কৰে।
মূল ব্যৱস্থাসমূহঃ
- অশান্ত অঞ্চলৰ ঘোষণা (৩ নং ধাৰা) : ৰাজ্যপাল, কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলৰ প্ৰশাসক বা কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে অধিসূচনাৰ জৰিয়তে এটা অঞ্চলক “অশান্ত” (disturbed) বুলি ঘোষণা কৰিব পাৰে।
- সশস্ত্ৰ বাহিনীৰ বিশেষ ক্ষমতা (৪ নং ধাৰা) : ইয়াৰ জৰিয়তে সশস্ত্ৰ বাহিনীয়ে নিম্নোক্ত আচৰণ কৰিব পাৰেঃ
- বেআইনী সমাৱেশ বা অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰ পৰিবাহী ব্যক্তিৰ বিৰুদ্ধে বল প্ৰয়োগ কৰা, আনকি উচিত সতৰ্কবাণীৰ পিছতো সংশ্লিষ্ট ব্যক্তিয়ে নিৰ্দেশ অমান্য কৰিলে তেওঁৰ মৃত্যুও ঘটাব পাৰে।
- যুক্তিসঙ্গত সন্দেহৰ ভিত্তিত গ্ৰেপ্তাৰী পৰোৱানা (warrant) অবিহনে গ্ৰেপ্তাৰ কৰিব পাৰে বা ঘৰত অনুসন্ধান চলাব পাৰে।
- অসংক্ৰাম্যতা : আফ্স্পা আইনে কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ অনুমোদন অবিহনে সৈনিকসকলক আইনী ব্যৱস্থা গ্ৰহণৰ পৰা সুৰক্ষিত কৰি ৰাখে।
আফ্স্পা প্ৰত্যাহাৰৰ বাবে যুক্তিঃ
- ঔপনিৱেশিক উত্তৰাধিকাৰঃ ৰাওলাট আইনৰ (Rowlatt Act) তুলনাত, আফ্স্পা আইনে সঠিক প্ৰক্ৰিয়া অবিহনে কাৰ্য-কৰণৰ অনুমতি প্ৰদান কৰে।
- মৌলিক অধিকাৰ উলংঘনঃ এইখন আইনে ভাৰতীয় সংবিধানৰ ১৪, ১৯,২১, ২২ আৰু ২৫ নং অনুচ্ছেদ উলংঘন কৰে।
- আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় আইন উলংঘনঃ আফ্স্পা আইনে ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ সাৰ্বজনীন মানৱ অধিকাৰ ঘোষণা পত্ৰ (UDHR), আন্তৰ্জাতিক জনসাধাৰণ আৰু ৰাজনৈতিক অধিকাৰ সন্মিলন (International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR), আৰু পীড়ন বিৰুদ্ধে সন্মিলন (Convention against Torture) উলংঘন কৰে।
- দায়বদ্ধতাৰ অভাৱঃ এই আইনে মোকৰ্দমাৰ পৰা মুক্তিৰ সৈতে সৈন্যবাহিনীক ব্যাপক ক্ষমতা প্ৰদান কৰে।
- সামৰিকীকৰণঃ ই গণতন্ত্ৰ আৰু অসামৰিক শাসনক অৱজ্ঞা কৰে।
- ৰাজ্যিক স্বায়ত্ত্বশাসন উৱলি যোৱা : আফ্স্পা আইনে আইন-শৃংখলা ৰাজ্যিক বিষয় হোৱা ধাৰণাটো উপেক্ষা কৰে।
আফ্স্পা আইন বাতিলৰ বিৰুদ্ধে যুক্তিঃ
- ৰাষ্ট্ৰীয় নিৰাপত্তাঃ ই কাৰ্যকৰী বিদ্ৰোহ প্ৰতিৰোধ আৰু সীমান্ত সুৰক্ষা নিশ্চিত কৰে।
- সাংবিধানিক বৈধতা : ১৯৯৭ চনত উচ্চতম ন্যায়ালয়ে সুৰক্ষা ব্যৱস্থাৰ সৈতে সশস্ত্ৰ বাহিনী (বিশেষ ক্ষমতা) আইনৰ বৈধতাৰ বাহাল ৰাখিছিল।
- বিদ্ৰোহ প্ৰতিৰোধৰ প্ৰয়োজনীয়তাঃ কাশ্মীৰ আৰু উত্তৰ-পূবৰ দৰে বিদ্ৰোহ-প্ৰৱণ অঞ্চলসমূহত আফ্স্পা আইন অত্যাৱশ্যকীয় বুলি বহু নিৰাপত্তা বিশেষজ্ঞই ব্যক্ত কৰি আহিছে।
- অপব্যৱহাৰৰ পৰীক্ষাঃ ১৯৯৭ আৰু ২০১৬ চনত উচ্চতম ন্যায়ালয়ে প্ৰদান কৰা ৰায়সমূহে আফ্স্পা আইনৰ অপব্যৱহাৰৰ বিৰুদ্ধে সুৰক্ষা ব্যৱস্থা বাধ্যতামূলক কৰিছিল।
আফ্স্পা আইন সম্পৰ্কীয় সমিতি
- ন্যায়াধীশ বি পি জীৱন ৰেড্ডী সমিতি (২০০৪) : এইখন সমিতিয়ে বেআইনী কাৰ্য্যকলাপ (প্ৰতিৰোধ) আইন, ১৯৬৭ (Unlawful Activities (Prevention) Act)-ত আফ্স্পা আইন অন্তৰ্ভুক্ত কৰাৰ পৰামৰ্শ আগবঢ়াইছিল।
- দ্বিতীয় প্ৰশাসনিক সংস্কাৰ আয়োগৰ প্ৰতিবেদন (2nd ARC) (২০০৭) : দ্বিতীয় প্ৰশাসনিক সংস্কাৰ আয়োগৰ প্ৰতিবেদনত আফ্স্পা বাতিলকৰণৰ পৰামৰ্শ আগবঢ়োৱা হৈছিল কিয়নো ই বৈষম্য আৰু বিচ্ছিন্নতাৰ অনুভূতি আঁতৰ কৰিব।
- সন্তোষ হেগড়ে সমিতি (২০১৩) : এই সমিতিয়ে সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰিছিল যে, আফ্স্পা আইন ৰূপায়ণৰ প্ৰয়োজন আছে নে নাই তাক প্ৰত্যক্ষ চাবলৈ প্ৰতি ছয় মাহৰ মূৰে মূৰে আফ্স্পা আইনৰ অধীনত সকলো বিধি-বিধান সঠিকভাৱে পৰ্যালোচনা কৰিব লাগিব।
- ন্যায়াধীশ বাৰ্মা সমিতি (২০১৩) : ই পৰামৰ্শ আগবঢ়াইছিল যে সশস্ত্ৰ বাহিনীৰ সদস্যসকলৰ দ্বাৰা মহিলাৰ বিৰুদ্ধে সংঘটিত যিকোনো যৌন হিংসামূলক কাৰ্যকলাপ সাধাৰণ অপৰাধমূলক আইনৰ পৰিসৰৰ ভিতৰত আনিব লাগিব।
সম্ভাব্য কাৰ্যপন্থা
- বিশ্বাস গঢ়ি তোলাঃ চৰকাৰৰ ওপৰত জনসাধাৰণৰ আস্থা শক্তিশালী কৰিবলৈ এক নিম্নৰ-পৰা-উৰ্ধমুধী প্ৰশাসন আৰ্হিৰ (bottom-up governance model) জৰিয়তে তৃণমূল সম্প্ৰদায়সমূহক শক্তিশালী কৰা।
- শান্তি চুক্তিঃ স্থায়ী শান্তিৰ বাবে সঠিক পুনৰ্বাসন নিশ্চিত কৰি বিদ্ৰোহী গোটসমূহৰ সৈতে দৃঢ় চুক্তি আনুষ্ঠানিক কৰাৰ জৰুৰী প্ৰয়োজনীয়তা আছে।
- উন্নত সংযোগঃ নিৰাপত্তা বৃদ্ধি কৰিবলৈ আৰু অৱশেষত আফ্স্পা আইন আঁতৰোৱাৰ পথ প্ৰশস্ত কৰিবলৈ উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলত আন্তঃগাঁথনি বৃদ্ধি কৰাত মনোনিৱেশ কৰিব লাগে।
- মানৱ অধিকাৰ পালনঃ বিদ্ৰোহ প্ৰতিৰোধৰ প্ৰচেষ্টাক শক্তিশালী কৰিবলৈ আৰু দায়বদ্ধতা নিশ্চিত কৰিবলৈ মানৱ অধিকাৰৰ নিয়মাৱলী বজাই ৰখা উচিত।
