ভাৰতে ২০২৪ চনৰ নৱেম্বৰ মাহত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সমবায় মিত্ৰজোঁটৰ (International Cooperative Alliance (ICA)) ১৮টা সদস্য সংগঠনৰ সমৰ্থনত ইফকো (IFFCO)ৰ দ্বাৰা আয়োজিত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সমবায় মিত্ৰজোঁট বিশ্ব সন্মিলন (International Cooperative Alliance (ICA) Global Conference)ৰ আয়োজন কৰিব। এই অনুষ্ঠানটোৱে ২৯টা খণ্ডত ৮,০০,০০০ সমিতিক সামৰি লোৱা ভাৰতৰ শক্তিশালী সমবায় আন্দোলনক আলোকপাত কৰে।
সমবায় সমিতিঃ
- সদস্য-মালিকানাধীন সংস্থা হিচাপে সমবায় সমিতিসমূহ আত্ম-সহায় আৰু পাৰস্পৰিক সহায়ৰ জৰিয়তে সাধাৰণ অৰ্থনৈতিক, সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক প্ৰয়োজনীয়তা পূৰণৰ বাবে গঠন কৰা হৈছিল।
- ইয়াৰ জৰিয়তে লাভৰ পৰিৱৰ্তে সমাজ কল্যাণৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হৈছিল।
ঐতিহাসিক বিৱর্তনঃ
- প্ৰাক্-স্বাধীনতাকালীন পৰ্যায় :
- চিট ফাণ্ড (Chit Funds) আৰু মিউচুৱেল-লোন সংস্থাৰ (Mutual-Loan Associations) দৰে অনানুষ্ঠানিক প্ৰথা বিদ্যমান আছিল।
- সমবায় ঋণ সমিতি আইন (Cooperative Credit Societies Act), ১৯০৪-এ সমবায়সমূহক আনুষ্ঠানিক ৰূপ দিছিল কিন্তু ই ঋণৰ ভিতৰতে সীমাবদ্ধ আছিল।
- ভাৰত চৰকাৰ আইন (Government of India Act), ১৯১৯-এ প্ৰদেশসমূহক সমবায়ৰ ওপৰত আইন প্ৰণয়ন কৰাৰ ক্ষমতা প্ৰদান কৰিছিল।
- বহু-একক সমবায় সমিতি আইন (Multi-Unit Cooperative Societies Act), ১৯৪২-এ সমগ্ৰ প্ৰদেশৰ সমবায়সমূহক নিয়ন্ত্ৰণ কৰিছিল।
- স্বাধীনোত্তৰ-কালীন পৰ্যায় :
- পঞ্চবার্ষিক পৰিকল্পনাই সমবায়সমূহক অৰ্থনৈতিক উন্নয়নৰ সৈতে একত্ৰিত কৰিছিল।
- মূল পদক্ষেপসমূহঃ
- ৰাষ্ট্ৰীয় সমবায় উন্নয়ন নিগম (National Cooperative Development Corporation) (১৯৬৩)
- নাবাৰ্ড (NABARD) (১৯৮২)
- ৯৭তম্ সংবিধান সংশোধনী আইন (২০১১)
- সমবায় গঠনক এক মৌলিক অধিকাৰ হিচাপে ঘোষণা কৰা হৈছে (অনুচ্ছেদ নং ১৯)
- সমবায়ৰ ওপৰত ৰাষ্ট্ৰৰ নিৰ্দেশাত্মক নীতিৰ বাবে ৪৩ -খ নং অনুচ্ছেদ প্ৰৱৰ্তন কৰা হৈছে।
- সমবায় প্ৰশাসনৰ বাবে সংবিধানত ভাগ নৱম-খ (IX-B) (২৪৩ য জ নং অনুচ্ছেদৰ পৰা ২৫৩ য ন নং অনুচ্ছেদলৈ) যোগ কৰা হৈছে।
- সমবায় মন্ত্ৰালয় (Ministry of Cooperation) (২০২১) : অৰ্থনৈতিক প্ৰগতিৰ ক্ষেত্ৰত সমবায়ৰ ভূমিকা শক্তিশালী কৰা।
মূল পদক্ষেপ আৰু শেহতীয়া উন্নয়নসমূহ
- সহযোগিতা মন্ত্ৰালয়ৰ প্ৰচেষ্টাঃ
- সহকাৰ সে সমৃদ্ধি (Sahakar Se Samriddhi): গাঁওসমূহক সমবায়ৰ সৈতে সংযোগ কৰা।
- প্ৰাথমিক কৃষি ঋণ সমিতিৰ কম্পিউটাৰীকৰণ (Computerization of PACS) : ৬৩,০০০ প্ৰাথমিক কৃষি ঋণ সমিতিৰ আধুনিকীকৰণ কৰা হৈছে।
- নতুন বহুমুখী প্ৰাথমিক কৃষি ঋণ সমিতি : দুগ্ধ, মীন পালন আৰু শস্য সংৰক্ষণৰ দৰে গ্ৰাম্য প্ৰয়োজনীয়তাসমূহ পূৰণ কৰাত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছে।
- চৰকাৰী আঁচনিসমূহঃ
- কৃষক উৎপাদক সংগঠন (Farmer Producer Organizations (FPOs)) : কৃষক উৎপাদক সংগঠনৰ জৰিয়তে কৃষকৰ বজাৰ প্ৰৱেশাধিকাৰ শক্তিশালী কৰা হৈছে।
- প্ৰধানমন্ত্ৰী ভাৰতীয় জন ঔষধি কেন্দ্ৰ (PM Bhartiya Jan Aushadhi Kendra) : সুলভ মূল্যত ঔষধ যোগান ধৰিবলৈ প্ৰাথমিক কৃষি ঋণ সমিতি ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে।
- বিকেন্দ্ৰীকৃত শস্য সংৰক্ষণ পৰিকল্পনাঃ প্ৰাথমিক কৃষি ঋণ সমিতি স্তৰীয় আন্তঃগাঁথনিৰ জৰিয়তে শস্যৰ নষ্ট হোৱাৰ মাত্ৰা হ্ৰাস কৰা হৈছে।
- পিএম-কুসুম একত্ৰীকৰণ (PM-KUSUM Convergence): সমবায়ৰ জৰিয়তে সৌৰশক্তিচালিত জলসিঞ্চনৰ প্ৰসাৰত গুৰুত্ব দিয়া হৈছে।
- সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক প্ৰভাৱঃ
- বিত্তীয় অন্তৰ্ভুক্তিঃ সমবায়সমূহে কৃষক আৰু উদ্যোগীসকলৰ বাবে ঋণৰ ব্যৱধান পূৰণ কৰে।
- মহিলা সবলীকৰণঃ মহিলা নেতৃত্বাধীন সমবায়সমূহে গ্ৰাম্য অঞ্চলত অৰ্থনৈতিক সুযোগ উন্নত কৰে।
ভাৰতত সমবায়ৰ প্ৰকাৰসমূহ
- গ্ৰাহকভিত্তিক সমবায় (Consumers’ Cooperatives) : ই যুক্তিসঙ্গত মূল্যত গ্ৰাহকলৈ সামগ্ৰী আগবঢ়ায়। যেনে, কেন্দ্ৰীয় ভাণ্ডাৰ (Kendriya Bhandar)
- উৎপাদক সমবায় (Producers’ Cooperatives) : ই ক্ষুদ্ৰ উৎপাদকসকলক সামগ্ৰী আৰু সঁজুলিৰ সহায়ত উৎপাদন প্ৰক্ৰিয়াত সমৰ্থন আগবঢ়ায়।
- বিপণন সমবায় (Marketing Cooperatives) : ই সামগ্ৰীৰ সামূহিক বিক্ৰী সামৰ্থবান কৰি তোলে। যেনে, আমূল (AMUL)।
- ঋণ সমবায় (Credit Cooperatives) : ই বিত্তীয় সেৱা প্ৰদান কৰে। যেনে, নগৰ সমবায় বেংক (Urban Cooperative Banks)
- কৃষি সমবায় (Farming Cooperatives) : ই ক্ষুদ্ৰ কৃষকসকলৰ বাবে বৃহৎ পৰিমাণৰ কৃষি-সুবিধা প্ৰদান কৰে।
- গৃহনিৰ্মাণ সমবায় (Housing Cooperatives) : ই ব্যয়সুলভ গৃহ নিৰ্মাণত সক্ষায় কৰে। যেনে, কৰ্মচাৰীৰ গৃহ নিৰ্মাণ সমিতি (Employees’ Housing Societies)
সমবায় সমিতিসমূহৰ গুৰুত্ব
- অৰ্থনৈতিক বিকেন্দ্ৰীকৰণঃ সমবায় সমিতিয়ে গ্ৰাম্য উন্নয়ন আৰু তৃণমূল পৰ্যায়ৰ অংশগ্ৰহণক উৎসাহিত কৰে।
- সামাজিক সমতা : ই প্রান্তীয় সম্প্ৰদায়ৰ বাবে সুযোগ বৃদ্ধি কৰে।
- স্থায়িত্বঃ সৌৰশক্তিজাত কৃষিৰ দৰে পদক্ষেপৰ জৰিয়তে সমবায় সমিতিসমূহে পৰিৱেশ-অনুকূল অনুশীলনসমূহক উৎসাহিত কৰে।
ভাৰতৰ সমবায় আন্দোলনে অন্তৰ্ভুক্তিমূলক বিকাশ, সামাজিক কল্যাণ আৰু বহনক্ষম উন্নয়নৰ প্ৰতি ইয়াৰ দায়বদ্ধতাক প্ৰতিফলিত কৰে। আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সমবায় মিত্ৰজোঁট গোলকীয় সন্মিলন আয়োজন কৰাটো ভাৰতৰ বাবে সমবায় আন্দোলনৰ শক্তি প্ৰদৰ্শন আৰু সমবায়-চালিত প্ৰগতিৰ নতুন পথ অন্বেষণৰ এক সুযোগ বুলি অভিহিত কৰিব পাৰি।
