প্ৰধানমন্ত্ৰী শ্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীয়ে ড° বি আৰ আম্বেদকাৰৰ আৰু কে এই মুন্সীৰ মতামতৰ কথা স্মৰণ কৰি সুষম দেৱানী বিধি (UCC) ৰূপায়ণৰ পোষকতা কৰিছিল।
সুষম দেৱানী বিধি কি?
- সুষম দেৱানী বিধিয়ে সকলো ভাৰতীয় নাগৰিকৰ বাবে বিবাহ, বিবাহ বিচ্ছেদ, দত্তক গ্ৰহণ, উত্তৰাধিকাৰ আৰু উত্তৰাধিকাৰৰ দৰে ব্যক্তিগত বিষয়বোৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰা একক আইনৰ সংহতিক বুজায়।
- সংবিধানৰ ৪৪ নং অনুচ্ছেদত ৰাষ্ট্ৰৰ নিৰ্দেশাত্মক নীতি হিচাপে ‘সুষম দেৱানী বিধি’ ৰ উল্লেখ কৰা হৈছে। ৰাষ্ট্ৰখনক এক অভিন্ন সংহিতাৰ বাবে চেষ্টা কৰিবলৈ নিৰ্দেশনা দিয়ে কিন্তু আইনীভাৱে বলৱৎ কৰিব নোৱাৰে।
সুষম দেৱানী বিধিৰ ওপৰত আম্বেদকাৰৰ দৃষ্টিভংগী
- ৩৫ নং অনুচ্ছেদৰ বাবে সমৰ্থনঃ ড° বি আৰ আম্বেদকাৰে নিৰ্দেশাত্মক নীতিত সুষম দেৱানী বিধিৰ অন্তৰ্ভুক্তিক সমৰ্থন জনাইছিল কিন্তু ইয়াৰ গুণ বা দোষৰ ওপৰত বিতৰ্ক কৰাৰ পৰা বিৰত আছিল।
- আশ্বৰ্যচকিত বিৰোধীপক্ষ : বৈচিত্ৰ্যময় ভাৰতত সুষম দেৱানী বিধি অসম্ভৱ বুলি গণ্য কৰাটো আচৰিত যেন লাগিছিল।
- আইনৰ একাত্মতাঃ উল্লেখযোগ্য যে, সমগ্ৰ ভাৰতত একেধৰণৰ অপৰাধমূলক আইন আছিল (যেনে, ভাৰতীয় দণ্ডবিধি আইন, অপৰাধী প্ৰক্ৰিয়াকৰণ বিধি) আৰু ব্যক্তিগত আইন ঐতিহাসিকভাৱে সলনি হৈছিল।
- ধৰ্মীয় একচেটিয়া স্থিতিৰ বিৰোধিতা : বিতৰ্কিত আইনসমূহে বৈষম্য আৰু বৈষম্যৰ দৰে সামাজিক কু-আচৰণবোৰ সমাধান কৰিব লাগিব।
- উদাহৰণঃ আম্বেদকাৰে উত্তৰ-পশ্চিম সীমান্ত প্ৰদেশৰ কথা উল্লেখ কৰিছিল। এই প্ৰদেশত ১৯৩৫ চনলৈকে হিন্দু উত্তৰাধিকাৰ আইন প্ৰযোজ্য হৈছিল, যি নমনীয়তা প্ৰমাণ কৰিছিল।
কে এম মুন্সীৰ সুষম দেৱানী বিধিৰ ওপৰত দৃষ্টিভংগী
- অনা- নিষ্ঠুৰধৰ্মী : সুষম দেৱানী বিধিয়ে সংখ্যালঘুসকলৰ ওপৰত অত্যাচাৰৰ পোষকতা নকৰে।
- মহিলাৰ বাবে সমতা : হিন্দু আইনৰ অধীনত স্থিত লিংগ-বৈষম্যৰ কথা উল্লেখ কৰি মহিলাৰ সমতাৰ বাবে সুষম দেৱানী বিধি অত্যাৱশ্যকীয় বুলি জোঁৰ দিয়া হৈছিল।
- বিচ্ছিন্নতাবাদী দৃষ্টিভংগীৰ সমালোচনাঃ মুন্সীয়ে সংখ্যালঘুসকলক ৰাষ্ট্ৰীয় প্ৰগতিৰ বাবে সংস্কাৰক গ্ৰহণ কৰি ল’বলৈ আহ্বান জনাইছিল।
- উন্নত ৰাষ্ট্ৰসমূহঃ তেওঁ আঙুলিয়াই দিছিল যে কোনো দেশে ব্যক্তিগত আইনক দেৱানী বিধিৰ বাবে পবিত্ৰ বাধা হিচাপে গণ্য নকৰে।
- ধৰ্ম আৰু উত্তৰাধিকাৰঃ মুন্সীয়ে যুক্তি আগবঢ়াইছিল যে উত্তৰাধিকাৰ আৰু অনুক্ৰমণ হৈছে সামাজিক, ই কট্টৰ ধৰ্মীয় অনুশীলন নহয়।
সুষম দেৱানী বিধিৰ ওপৰত মহম্মদ ইছমাইলৰ দৃষ্টিভংগী
- সুষম দেৱানী বিধিৰ বিৰোধিতাঃ ইছমাইলে যুক্তি আগবঢ়াইছিল যে, ব্যক্তিগত আইন ধৰ্মীয় সম্প্ৰদায়ৰ বাবে অবিচ্ছেদ্য।
- ৰেজিমেণ্টেশ্যন (Regimentation)ৰ চিন্তাঃ তেওঁ সতৰ্ক কৰি দিছিল যে সুষম দেৱানী বিধিয়ে অসন্তুষ্টিৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে আৰু ঐক্য-সম্প্ৰীতিৰ হানি কৰিব পাৰে।
- সংখ্যালঘু অধিকাৰঃ ব্যক্তিগত আইনে সম্প্ৰদায়ৰ ইচ্ছাক প্ৰতিফলিত কৰে আৰু এইক্ষেত্ৰত কোনো একত্ৰীকৰণৰ প্ৰয়োজন নাই।
- সন্মানৰ প্ৰয়োজনীয়তাঃ তেওঁ স্পষ্টভাৱে মন্তব্য আগবঢ়াইছিল যে, ধৰ্মীয় সংখ্যালঘুসকলে তেওঁলোকৰ পৰম্পৰাত হস্তক্ষেপ কৰা আইন গ্ৰহণ নকৰে।
সুষম দেৱানী বিধিৰ ওপৰত মুখ্য ন্যায়িক ঘোষণাঃ
- ১৯৮৫- শ্বাহ বানু গোচৰঃ এই গোচৰৰ ৰায়দানে এগৰাকী মুছলমান মহিলাৰ ৰক্ষণাবেক্ষণৰ অধিকাৰৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল; সুষম দেৱানী বিধিক ৰাষ্ট্ৰীয় সংহতিৰ সৈতে জড়িত কৰিছিল।
- ১৯৮৫ – জৰ্ডেন ডিয়েঙ্গদেহ গোচৰঃ এই গোচৰৰ ৰায়ত বিবাহ বিচ্ছেদ আইনৰ অসামঞ্জস্যতাৰ ওপৰত আলোকপাত কৰা হৈছিল; সুষম দেৱানী বিধিৰ জৰিয়তে আইনী একাত্মতাৰ আহ্বান জনোৱা হৈছিল।
- ১৯৯৫ – সৰলা মুদগল গোচৰঃ উল্লিখিত গোচৰৰ ৰায়দানে বিশেষকৈ হিন্দু সংখ্যাগৰিষ্ঠসকলৰ বাব অনুকূল সুষম দেৱানী বিধি পোষকতা কৰি ইয়াৰ, বিলম্বতাৰ ওপৰত প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰিছিল।
- ১৯৯৬ – পান্নালাল বনচিলাল পিট্টি গোচৰঃ এই গোচৰৰ ৰায়ত ভাৰতৰ বহুত্ববাদক (বিচিত্ৰতা) সন্মান জনাই ক্ৰমান্বয়ে সুষম দেৱানী বিধি ৰূপায়ণক সমৰ্থন কৰা হৈছিল।
- ২০০০ – লিলি থমাছ গোচৰঃ উত্তৰাধিকাৰী আইনত সুষম দেৱানী বিধিৰ ভূমিকাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল।
- ২০০৩ – জন ভাল্লামাট্টম গোচৰঃ ই বৈষম্যমূলক খ্ৰীষ্টান ব্যক্তিগত আইনৰ ব্যৱস্থাসমূহ হ্ৰাস কৰি সুষম দেৱানী বিধিৰ প্ৰয়োজনীয়তাক পুনৰাবৃত্তি কৰিছিল।
- ২০১৪ – শ্ববনম হাছমী গোচৰঃ এই গোচৰৰ ৰায়দানে কিশোৰ ন্যায় আইন (Juvenile Justice Act)ৰ অধীনত ধৰ্মনিৰপেক্ষ আইনসমূহক সুষম দেৱানী বিধিৰ সৈতে সংযুক্ত কৰিছিল।
- ২০১৭ – শ্বায়ৰা বানু গোচৰঃ এই গোচৰৰ ৰায়দানে তিনি তালাক সম্বোধন কৰি পৃথকভাৱে মানৱ অধিকাৰৰ ওপৰত গুৰুত্ব দি সুষম দেৱানী বিধিৰ বিতৰ্ক পুনৰুজ্জীৱিত কৰিছিল।
সুষম দেৱানী বিধিৰ পক্ষে যুক্তি
- আইনৰ অধীনত সমতা
- ১৪ নং অনুচ্ছেদৰ সৈতে সংগতি ৰাখি সুষম দেৱানী বিধিয়ে সকলো নাগৰিকৰ বাবে সমান অধিকাৰ নিশ্চিত কৰে।
- উদাহৰণঃ উত্তৰাখণ্ড সুষম দেৱানী বিধিয়ে বহুবিবাহ নিষিদ্ধ কৰে আৰু বিবাহৰ বয়সৰ মান নিৰ্ধাৰণ কৰে।
- মহিলাৰ সৱলীকৰণ
- তিনি তালাক, অ-সম উত্তৰাধিকাৰ, আৰু বাল্য বিবাহ (ভাৰতত হোৱা মুঠ বিবাহৰ ২৩.৩% কম-বয়সৰ বিবাহ- পঞ্চম ৰাষ্ট্ৰীয় পৰিয়াল স্বাস্থ্য জৰীপৰ তথ্য)
- আইনী ব্যৱস্থাৰ সৰলীকৰণ
- সুষম দেৱানী বিধিয়ে জটিল ব্যক্তিগত আইন প্ৰতিস্থাপন কৰে, ন্যায়িক বকেয়া হ্ৰাস কৰে আৰু সুচল ন্যায় নিশ্চিত কৰে।
- ৰাষ্ট্ৰীয় সংহতি
- সুষম দেৱানী বিধিয়ে ধৰ্মীয় পৰিচয়ৰ উৰ্ধ্বত নাগৰিকতাক উৎসাহিত কৰে, একতা বৃদ্ধি কৰে।
- ভাৰতীয় দণ্ডবিধিয়ে প্ৰমাণ কৰে যে একত্ৰিত আইনে সমাজৰ বিভিন্ন খণ্ডত কাম কৰিব পাৰে।
- আধুনিকীকৰণ আৰু সামাজিক সংস্কাৰ
- পুৰণি অভ্যাসসমূহ উন্নীতকৰণ কৰে; বিবাহ, দত্তক গ্ৰহণ আৰু উত্তৰাধিকাৰত এলজিবিটিকিউ + (LGBTQ+) অধিকাৰসমূহক সম্বোধন কৰে।
- আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সংহতি
- সুষম দেৱানী বিধিৰ বলবৎকৰণে বিশ্ব মানৱ অধিকাৰৰ মানদণ্ডৰ সৈতে ভাৰতৰ সংহতি স্থাপন কৰিব (যেনে., তুৰ্কীয়ে ১৯২৬ চনতে এনে বিধি প্ৰযোজ্য কৰিছে)
- বৈশ্বিক লিংগ ব্যৱধান সূচকত ভাৰতৰ স্থিতি উন্নত কৰিব পাৰে (বৰ্তমান ভাৰতৰ স্থান ১২৯ তম্)
সুষম দেৱানী বিধিৰ বিৰুদ্ধে যুক্তি
- সাংস্কৃতিক সংৰক্ষণ
- ভাৰতৰ বৈচিত্ৰ্যময় ঐতিহ্যৰ অৱক্ষয়ৰ আশংকা (যেনে, খাচী জনজাতিৰ মাতৃবংশীয়-ব্যৱস্থা (matrilineal system))
- ধৰ্মীয় স্বাধীনতা
- ২৫ নং অনুচ্ছেদ উলংঘন কৰিব পাৰে; ধৰ্ম বহুতো সম্প্ৰদায়ৰ বাবে অবিচ্ছেদ্য (ভাৰতীয় নাগৰিকৰ ৮৪%-ই ধৰ্মক গুৰুত্বপূৰ্ণ বুলি বিবেচনা কৰে- পিইউ (PEW), ২০২১ তথ্য)
- সংখ্যালঘুৰ অধিকাৰ
- সংখ্যালঘুসকলে সুষম দেৱানী বিধিৰ জৰিয়তে প্রান্তিকীকৰণৰ বলি হোৱাৰ শংকা কৰে; কিয়নো সুষম দেৱানী বিধি সংখ্যাগৰিষ্ঠ প্ৰথাৰ পক্ষপাতী হ’ব পাৰে।
- উদাহৰণঃ উত্তৰাখণ্ড সুষম দেৱানী বিধিৰ বিৰোধিতা।
- ব্যৱহাৰিক বাধাসমূহ
- বৈচিত্ৰ্যময় সমাজত ৰূপায়ণ কৰাটো কঠিন; আইন আয়োগে (২০১৮) সুষম দেৱানী বিধিক “প্ৰয়োজনীয় নহয় বা আকাংক্ষিতও নহয়” (neither necessary nor desirable) বুলি গণ্য কৰিছিল।
- যুক্তৰাষ্ট্ৰীয়তাবাদৰ উদ্বেগ
- ব্যক্তিগত আইনসমূহ সমৱৰ্তী তালিকাভুক্ত (Concurrent List); কেন্দ্ৰীয়ভাৱে আৰোপ কৰা সুষম দেৱানী বিধিয়ে ৰাজ্যৰ স্বায়ত্ততাক দুৰ্বল কৰিব পাৰে।
- অৰ্থনৈতিক প্ৰভাৱ
- ৪৭ নিযুত গোচৰৰ বকেয়া থকাৰ মাজত আইনী ব্যৱস্থাটো পৰিৱৰ্তন কৰিবলৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ ব্যয় সংগঠিত হ’ব।
সুষম দেৱানী বিধিৰ বাবে ভৱিষ্যত কাৰ্যপন্থা
- অন্তৰ্ভুক্তিমূলক আলোচনাঃ
- সমাজৰ সমূহ অংশীদাৰ সৈতে বিস্তৃত আলোচনা : ধৰ্মীয় নেতা, আইনী বিশেষজ্ঞ, নাগৰিক সমাজ, আৰু সম্প্ৰদায় আটাইকে সাঙুৰি সুষম দেৱানী বিধি সম্পৰ্কে আলোচনা কৰা উচিত।
- এইদৰে ৰাজহুৱা বিতৰ্কক উৎসাহিত কৰা আৰু ঐক্যমত গঢ়ি তুলিবলৈ স্বচ্ছ যোগাযোগ নিশ্চিত কৰা দৰকাৰ।
- পৰ্য্যায়ক্ৰমিক ৰূপায়ণঃ
- বিবাহৰ আইনী বয়স আৰু সমান উত্তৰাধিকাৰৰ অধিকাৰৰ দৰে বহুলভাৱে গ্ৰহণযোগ্য সংস্কাৰৰ সৈতে সুষম দেৱানী বিধিৰ প্ৰাৰম্ভণি কৰা উচিত।
- অভিযোজন আৰু মতামতৰ অনুমতি দিবলৈ ক্ৰমান্বয়ে বিতৰ্কিত বিষয়বোৰ সমাধান কৰাৰ প্ৰয়োজনীয়তা আছে।
- সাংবিধানিক সুৰক্ষাঃ
- সুষম দেৱানী বিধিৰ ৰূপায়ণৰ সমান্তৰালকৈ সংখ্যালঘুৰ অধিকাৰ আৰু সাংস্কৃতিক প্ৰথা সুৰক্ষিত কৰা দৰকাৰ।
- ৰেহাই আৰু অভিযোগ নিষ্পত্তিৰ বাবে ব্যৱস্থা স্থাপন কৰা উচিত।
- প্ৰমাণ ভিত্তিক সংস্কাৰঃ
- গোৱা আৰু উত্তৰাখণ্ডৰ সুষম দেৱানী বিধিৰ দৰে ৰাজ্যিক পৰ্যায়ৰ আৰ্হিসমূহ বিস্তৃতভাৱে অধ্যয়ন কৰা উচিত।
- সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ অনুশীলন গ্ৰহণ কৰিবলৈ আৰু প্ৰত্যাহ্বানসমূহৰ মোকাবিলা কৰিবলৈ উপলব্ধ তথ্য আৰু বিশ্লেষণ ব্যৱহাৰ কৰা দৰকাৰ।
