সংক্ষিপ্ত বিৱৰণ
- কৃত্ৰিম বুদ্ধিমত্তাৰ (AI) ক্ষেত্ৰত আগবঢ়োৱা অৱদানৰ বাবে জন হপফিল্ড আৰু জেফ্ৰি হিণ্টনক ২০২৪ বৰ্ষৰ পদাৰ্থ বিজ্ঞানৰ নবেল বঁটা প্ৰদান কৰা হয়।
- তেওঁলোকৰ গৱেষণাই যন্ত্ৰ শিক্ষণ(machine learning)ত, বিশেষকৈ স্নায়ৱিক জালিকা (neural networks)ত প্ৰাথমিক কৌশল প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল। আৱিষ্কৃত এই কৌশলে কম্পিউটাৰত আৰ্হি চিনাক্তকৰণ সক্ষম কৰি তোলে।
নবেল বঁটা প্ৰাপক আৰু তেওঁলোকৰ অৱদান
- জন হপফিল্ডঃ
- তেওঁ প্ৰিন্সটন বিশ্ববিদ্যালয়ৰ অধ্যাপক আৰু কৰ্নেল বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা পিএইছডি ডিগ্ৰী লাভ কৰিছিল।
- হপফিল্ডে এটা কৃত্ৰিম স্নায়ৱিক জালিকা আৰ্হি (artificial neural network model) প্ৰৱৰ্তন কৰিছিল যিয়ে মানুহৰ মগজুৰ স্নায়ুকোষসমূহৰ আন্তঃসংযুক্ত প্ৰকৃতিক অনুকৰণ কৰে।
- জেফ্ৰী হিনটনঃ
- তেওঁ টৰণ্টো বিশ্ববিদ্যালয় আৰু এডিনবৰ্গ বিশ্ববিদ্যালয় উভয়ৰে সৈতে সংযুক্ত আৰু কেম্ব্ৰিজ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা পিএইছডি ডিগ্ৰী লাভ কৰিছিল।
- হিণ্টনে ডিপ লাৰ্নিং (deep learning)ত উন্নত কৌশল অৱলম্বন কৰে, য’ত বৃহৎ তথ্য সংহতিৰ সংস্পৰ্শলৈ অহাৰ জৰিয়তে শিক্ষণ আৰু উন্নীতকৰণ স্তৰযুক্ত স্নায়ৱিক জালিকা জড়িত থাকে।
কৃত্ৰিম স্নায়ৱিক জালিকা (ANN) কি?
মানুহৰ মগজুৰ দ্বাৰা অনুপ্ৰাণিত এক গণনামূলক আৰ্হি, য ‘ত তথ্য প্ৰক্ৰিয়া কৰা আন্তঃসংযুক্ত নোড (নিউৰন)(neurons) ৰ স্তৰ থাকে। কৃত্ৰিম স্নায়ৱিক জালিকা -এ ভৰ সমন্বয়ৰ জৰিয়তে সঠিকতা শিকে আৰু উন্নত কৰে, উন্নত তথ্য বিশ্লেষণ আৰু আৰ্হি চিনাক্তকৰণ সক্ষম কৰে।
ডিপ লার্নিং (DL) কি?
ডিপ লার্নিং হৈছে যন্ত্ৰ শিক্ষণৰ এটা উপ-সংহতি যিয়ে বহু-স্তৰৰ সৈতে কৃত্ৰিম স্নায়ু জালিকা ব্যৱহাৰ কৰে। (সেয়ে ইয়াক ‘ডিপ’ – “deep” বুলি অভিহিত কৰা হয়)। এই জালিকাবোৰে স্বয়ংক্ৰিয়ভাৱে বৃহৎ পৰিমাণৰ তথ্যৰ পৰা জটিল আৰ্হি আৰু প্ৰতিনিধিত্ব আয়ত্ত্ব কৰিব পাৰে, ফলত সেইবোৰ ছবি আৰু বক্তৃতা চিনাক্তকৰণৰ দৰে কাৰ্যকলাপৰ বাবে বিশেষভাৱে ফলপ্ৰসূ হয়।
ডিপ লাৰ্নিং আৰ্হিৰ মূল প্ৰয়োগসমূহঃ
- ছবি আৰু দৃশ্য-শ্ৰব্য’ চিনাক্তকৰণ (Image & Video Recognition): ইয়াক মুখমণ্ডলৰ চিনাক্তকৰণ আৰু বস্তু চিনাক্তকৰণত ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
- প্ৰাকৃতিক ভাষা প্ৰক্ৰিয়াকৰণ (Natural Language Processing (NLP)) : ই ভাৰ্চুৱেল সহকাৰী আৰু ভাষা অনুবাদক ক্ষমতা প্ৰদান কৰে।
- চিকিৎসা নিদান : চিকিৎসা চিত্ৰণ (medical imaging) জৰিয়তে ৰোগ চিনাক্তকৰণত সহায় কৰে।
- বক্তৃতা চিনাক্তকৰণ (Speech Recognition) : কণ্ঠ-সক্ৰিয় সেৱাসমূহৰ বাবে কথিত ভাষ্যক পাঠলৈ ৰূপান্তৰিত কৰে।
- বিত্তীয় পূৰ্বানুমান আৰু জালিয়াতি চিনাক্তকৰণ (Financial Forecasting & Fraud Detection): প্ৰৱণতা বিশ্লেষণ কৰে আৰু অস্বাভাৱিক লেনদেন চিনাক্ত কৰে।
- স্বয়ংক্ৰিয় বাহন (Autonomous Vehicles) : ডিপ লাৰ্নিঙে স্বয়ংক্ৰিয় গাড়ীবোৰক বস্তু চিনাক্ত কৰাত আৰু সিদ্ধান্ত লোৱাত সহায় কৰে।
- পৰামৰ্শদাতা প্ৰণালী (Recommender Systems): নেটফ্লিক্স আৰু আমাজনৰ দৰে প্লেটফৰ্মত পৰামৰ্শসমূহ ব্যক্তিগতকৰণ কৰে।
- ৰবটিক্স (Robotics) : ই স্বয়ংক্ৰিয় দৃষ্টিশক্তি, চলাচল আৰু নিয়ন্ত্ৰণ বৃদ্ধি কৰে।
- গেমিঙ আৰু এনিমেচন (Gaming & Animation) : ডিপ লাৰ্নিঙে চৰিত্ৰৰ আচৰণ আৰু বিষয়বস্তু সৃষ্টি উন্নত কৰে।
- শক্তি ব্যৱস্থাপনা (Energy Management) : স্মাৰ্ট গ্ৰীড আৰু নৱীকৰণযোগ্য শক্তিৰ পূৰ্বানুমান অনুকূল কৰে।
হপফিল্ড আৰু হিণ্টনৰ কৰ্মই বৃহৎ পৰিমাণৰ তথ্যৰ পৰা যন্ত্ৰসমূহৰ শিক্ষণক সক্ষম কৰি স্বাস্থ্যসেৱাৰ পৰা স্বয়ংক্ৰিয় বাহনলৈ বিভিন্ন উদ্যোগক ৰূপান্তৰিত কৰিছে। স্নায়ৱিক তালিকা ক্ষেত্ৰত তেওঁলোকৰ উদ্ভাৱনে কৃত্ৰিম বুদ্ধিমত্তাৰ অগ্ৰগতি অব্যাহত ৰাখিছে, প্ৰযুক্তি আৰু স্বয়ংক্ৰিয়তাৰ ভৱিষ্যত গঠন কৰিছে।
